Мавзу: Логопедик ритмиканинг объекти, предмети ва вазифалари

Нутқи умумий ривожланмаган болалар нутқини 
текшириш. 
Мактабгача ѐшдаги болаларнинг нутқини текширишда асосий 
диққат боғланган нутқ малакаларини бор-йўқлигини аниқлашга, актив 
ва пассив луғат бойлиги, нутқнинг громматик қурилишининг 
шакилланиш даражасига, талаффуз малакалари ҳамда фонематик 
идрокни қай даражадалигини аниқлашга қаратилади. 
Биринчи даврда
– ота – оналар билан сухбат ўтказади. Суҳбат 
давомида логопед ота-оналар орқали боланинг ривожланиш тарихини 
аниқлайди ва нутқ картасини маълум пунктини тўлдиради. Бола 
хужжатларини ўрганиб чиқади. 
Иккинчи даврда – логопед бола нутқининг ҳамма компонентларини 
, текшириб олинган маълумотлар асосида логопедик хулоса чиқаради. 
Учинчи даврда – болани ўқитиш жараѐнида логопед болада 
динамик кузатув ўтказади ва дефект кўринишларини анқлайди. 
Болаларни текширишга киришилганда унинг физиологик эшитув 
қобилиятини, интелектуал холати хақидаги малумотга эга бўлиш ва эрта 
нутқий ривожланиш билан танишиб чиқиш лозим. Ота оналар билан 
бўлган сухбатда логопед боланинг қандай оилада тарбияланганлигини, 
болалар боғчасига бориш бормаслигини, уни қандай мухит ўраб 
турганлигини, ота-оналар болага қандай тарбия беришларини, боладаги 
нутқ нуқсони уларни қандай ташвишга солганлигини аниқлайди. Бола 
олдин логопедик машғулотларга борган ѐки бормаганлигини аниқлаш 
ва қандай натижаларга эришганлигини билиш катта аҳамиятга эгадир. 
Суҳбат жараѐнида боланинг контактга қандай киришиши унда 
фразали нутқнинг қандай ривожланганлиги аниқланади. Логопед 
сухбатни шундай ўтказиши керак-ки, бунда бола громматик 
формалардан қандай фойдаланиши, луғат хажми, товуш талаффуз 
холатини аниқлаш имконини бериши лозим. Бунда болага таниш бўлган 
мавзулардан (мевалар, сабзавотлар, мебеллар...) суҳбат ўтказиш 
мақсадга мувофиқ ҳисобланади ва тавсия этилади.
Бола нутқининг лексик томонини текширишда фақатгина от, феъл, 
сифатларнинг миқдорий жихатдан эмас, балки уларнинг мустақил 
нутқда фойдалана олишни ҳам текшириш керак. 

---

110 
Болаларни кузатиш жараѐнида, сухбат давомида улар нутқининг 
товуш талаффуз томони қай даражада эканлиги аниқланади. Боланинг 
фонематик идрокини ривожланиш даражаси текширилади. Бунда болага 
қуйидаги вазифалар берилади:
А) па-ба-па, да-та-да типидаги бўғинларни эслаб қолиш ва логопед 
кетидан тўғри қайтариш; 
Б) бир қат ор сўзлар ичидан керакли сўзни топиш;
В) малум товуш иштирокида расмлар топиш; 
Г) маълум товушга мустақил равишда сўз топиш.
Боғланган нутқни текширишда оддий сюжетли расмлардан ҳамда 
серияли расмлардан фойдаланилади. Уларни танлашда боланинг ѐши, 
индивидуал руҳий хусусиятлари хисобга олинади. Боғланган нутқни 
текширишда “Биз ўйнаяпмиз”, “Уй ва ѐввойи хайвонлар” шунингдек 
мактабгача ѐшдагиболаларнинг товушлар талаффузини текширишда эса 
дидактик материаллардан фойдаланиш тавсия этилади. Боланинг нутқ 
наъмунаси нутқ картасига ѐзилади.