Mavzu: Lingvistikaning boshqa fanlar bilan munosabati Reja: Tilshunoslikning adabiyot blan munosabati. Lingvopoetika

Miya zararlanishining nutqqa ta’siri muammosi izchil ravishda XIX asrning ikkinchi yarmidan boshlab o’rganildi.

Neyropsixologiya va u bilan uzviy bog’liq bo’lgan

neyrolingvistika maxsus fan sifatida yaqindagina – o’tgan asrning

yetmishinchi yillarida shakllandi. Bu fanning vujudga kelishida

A.A.Leontьev, A.R.Luriya, E.S.Beyn, R.M.Boskis, Ye.N.Venarskaya,

O.S.Vinogradova, N.A.Eysler singari olimlarning xizmatlari kattadir.

Neyrolingvistika fani to’g’risida batafsil

Neyrolingvistika fani to’g’risida batafsil

ma’lumot beruvchi kitob A.R.Luriyaning

“Neyrolingvistikaning asosiy muammolari”

nomli asari hisoblanadi.

Nutqiy axborot berish jarayoni, ya’ni

kishilarning o’zaro nutq yordamida bir-biriga

axborot berish va bir-biridan axborot qabul

qilish jarayoni bir qancha fanlarning o’rganish

obyekti sanaladi. Xususan, bu jarayon

tilshunoslik va psixologiya fanlari tomonidan

chuqur o’rganilgan.

Лурия А.Р. Основные проблемы нейролингвистики. МГУ. 1975.

Mentalingvistika

Bugungi kunda kognitiv fanlar olg’a surgan borliqni mental

gavdalantirish g’oyasi bilan germenevtika g’oyalari ko’p

jihatdan uyg’unlashmoqda. Xususan, borliqdagi moddiy

va ruhiy olam o’rtasiga qat’iy chegara qo’yishga tanqidiy munosabatda bo’lib, bizning sezgi a’zolarimizga berilgan borliq uzvlari mental, ya’ni fikriy hosila (mental kontsept) ekanligini e’tirof etish g’oyalari orqali umumiylikni hosil

qiladilar.

Ko’rinadiki, fenomenologiya va germenevtika

g’oyalari bugungi kunda olamni lingvistik bilish g’oyasini

targ’ib qilayotgan va rivojlantirayotgan sintaktik semantikaning tarkibiy qismi bo’lgan sintaktik pragmatika uchun

nazariy tayanch nuqtalar bo’lib xizmat qilmoqda.

Kognitiv fanlarning markaziy tushunchasi borliqni mental gavdalantirishdir yoki til mentalligidir.