Mavzu: Limfatik tizim Reja: I. Kirish II. Asosiy qism

2. Leykotsitlar va Limfa
Leykotsitlar, yoki oq qon tanachalari yadroli va sitoplazmali rangsiz hujayralar bo'lib, qizil ko'mUcda, limfa tugunlarida va taloqda hosil bo'ladi. Odamning 1 mm 3 qonida 6000-8000 leykotsitlar bo'ladi, ya'ni eritrotsitlarga qaraganda ,600-800 baravar kamroq. Ularning miqdori kun bo'yi o'zgarib turadi. Ovqat yegandan keyin jismoniy ish vaqtida, shuningdek, ba'zi bir kasalliklarda leykotsitlar miqdori ancha oshib ketadi. Ularning ko'payib ketishi leykotsttoz, kamayib qolishi esa leykopeniya deb ataladi. Leykositoz bir qancha patologik jarayonlar (yallig'lanish) uchun xarakterli, biroq sog'lom odamlarda (ovqat hazm qilishday sport bilan shug'ullanishda, jismoniy mehnatda, og'riq, kuchayganda, kuchli hissiyotlarda) ham kuzatiladi. Masalan, qiyin imtihonlar paytida talabalardagi leykotsitlar 11000 tagacha yetgani qayd qilingan.
Leykotsitlar organizmdagi himoya va tiklanish jarayonlarida muhim rol o'ynaydi, Ularning asosiy vazifalari: fagositoz (grekcha «fageo»-yemoq demakdir), antitelalar ishlash (organizm uchun yot bo'lgan oqsil moddalarini sun'iy ravishda yuborish yo'li bilan qonda tegishli mikroblar va oqsil tanachalarini zararlantirish va parchalash qobiliyatiga ega bo'lgan moddalar paydo qilish), oqsil tabiatli toksinlarni parchalash va chiqarib tashlashdir.
Leykotsitlar ikkita katta guruhga bo'linadi: donali leykotsitlar (granulositlar) va donasiz leykotsitlar (agranulosltlar).
Ilk bor qon ishlab chiqarishda va uning shaklli hujayralarining taqsimlanishi, ya'ni asab boshqarilishi haqidagi fikmi rus olimi S.P.Botkin aytib o'tgan edi. Keyinchalik bu fikr V.N Chernigovskiy va A.Ya.Yaroshevskiy tomonidan tasdiqlangan.
Shunday qilib, qon tizimi a'zolari (ko'mik, taloq, jigar, limfa tugunlari) retseptorlarga boy, bu retseptorlarga ta'sir etilganda turli fiziologik reaksiyalar ro'y beradi. Bu a'zolar asab tizimi bilan ikki yoqlama bog'langan: ular markaziy asab tizimidan axborotlar (signallar) oladi (bu axborotlar ularning holatini boshqaradi) va o'z navbatida qon tizimi holatini o'zgartiruvchi reilekslar manbayi hisoblanadi.
Limfa. Limfa qonning maxsuloti hisoblanadi. Qon, to'qimalararo suyuqlik va limfa organizmning ichki muhitini tashkil etadilar. Limfa va to'qimalararo suyuqlikning hosil bo'lish mexanizmlarini ilk bor K.Ludvig b'rganib chiqqan. Uning filtratsion nazariyasiga ko'ra limfa qon bosimining o'zgarib turishi natijasida paydo bo'ladi. Keyinchalik bu nazariyani E.Starling qo'llab quyvatladi. Uning fikricha, limfaning hos.il bo'lishida gidrostatik bosimdan tashqari onkotik bosiraning ham ahamiyati juda katta. Qon kapillarlarida gidrostatik bosimning oshishi limfa paydo bo'lishida asosiy omil hisoblanadi va aksincha, onkotik bosimning oshib ketishi limfa hosil boMish jarayonida salbiy ta'sir etadi, ya'ni tormozlovchi omil hisoblanadi.