Mavzu: Kuchaytirgichlardagi bog’lanishlar va ularning kuchaytirgichlar

Tranzistorli kuchaytirgichlar.

Ferromagnitaviy kuchaytirgichlar elektrik yuritmalarni boshqarish zanjirlarida, releli himoyalarda, avtomatik qurilmalarda ko`pincha datchiklardan keladigan signallar quvvati rostlanuvchi miqdorlarni ko`rsatilgan darajada ushlab turish uchun qo`llaniladigan rostlovchi qurilmalarni boshqarish uchun yetarli bo`lmaydi. Bunday hollarda kuchsiz signallarni kuchaytirish uchun kuchaytirgichlardan foydalaniladi.

1948 y. D.Bardin va V.Bratteyn nuqtali n-p o‘tishlar bilan ishlab turib, ikki n-p o‘tishli qurilma quvvati bo‘yicha elektr tebranishlarni kuchaytirish qobiliyatiga egaligini guvohi bo‘lishdi. Bu qurilmani ular tranzistor deb atashdi (“Transfer” - o‘zgartiruvchi va “resistor” - qarshilik – ingliz so‘zlaridan olingan). Bugungi kunda bir yoki bir nechta n-p o‘tishli va uch yoki undan ko‘p uchlari bo‘lgan elektr o‘zgartiruvchi yarim o‘tkazgichli asbob transistor deb nomlanadi

O`zgartkichlar

O`zgarmas elektr toki energiyasini o`zgaruvchan tok energiyasiga aylantirish jarayoni invertorlash (ruscha invertirovanie) deyiladi. Invertorlash termini lotincha inversio─to`ntarish, qayta o`rnatish so`zidan kelib chiqqan. O`zgartirgichlar texnikasida birinchi marta bu so`z to`g’rilashga teskari jarayonni belgilash uchun qo`llanilgan, bunda energiya oqimi o`z yo`nalishini o`zgartiradi va o`zgarmas tok manbaidan o`zgaruvchan tok tarmog’iga tusha boshlaydi. Bu rejim to`g’rilash rejimiga zid holda invertorlik rejimi deb atalgan, o`zgarmas tok manbaidan o`zgaruvchan tok tarmog’iga energiyani uzatish jarayonini amalga oshiradigan o`zgartirgich esa invertor deb atalgan. O`zgartirgichning elektr parametrlari faqat o`zgaruvchan tok tarmog’i tomonidan aniqlangani sababli bunday invertor tarmoqqa bog’langan yoki tarmoqdan yetaklanuvchi deyiladi. Tarixan o`zgartirgichlar texnikasida o`zgarmas tok manbaidan o`zgaruvchan tok tarmog’iga energiyani uzatish jarayonini «invertor» termini bilan nomlash tarqalgan.