Mavzu; Kuch Reja; Kuch haqida tushuncha

TOSHKENT KIMYO-TEXNOLOGIYA INSTITUTI MKT FAKULTETI MSM YO’NALISHI 54-20 GURUH TALABASI BARATOVA RA’NONING O’LCHASHLARNING ILMIY ASOSLARI FANIDAN TAYYORLAGAN PREZENTATSIYASI
Mavzu; Kuch
Reja;

• Kuch haqida tushuncha
• Kuchni o’lchaydigan asbob (Dinamometr)
• Kuchning xarakterlari

Kuch (mexanikada) — berilgan jismga boshqa jismlar tomonidan koʻrsatilayotgan mexanik taʼsirning miqdori va yoʻnalishini ifodalovchi kattalik. Jismga koʻrsatiladigan ta'sir 2 xil hodisani — jismning tezligini oʻzgartirishi yoki uning deformatsiyalanishini vujudga keltirishi mumkin. Ikkala hodisada yuzaga kelgan tezlanish yoki deformatsiya miqdorini oʻlchash orqali taʼsir etayotgan kuchni aniqlash mumkin. Kuchning dinamik va statik oʻlchash usullari mavjud. Nyutonning ikkinchi qonuniga muvofiq, jismga taʼsir etayotgan kuch F jism massasi m bilan uning tezlanishi a koʻpaytmasiga teng: F = ma. Guk qonuniga asosan, elastik deformatsiyalarda, massa, prujina yoki sterjenning cho'zilishi (siqilishi)da vujudga keluvchi deformatsiyalanish kattaligi x taʼsir etayotgan kuchga proporsional: F= — kx, bunda k — prujina yoki sterjen bikrligi. Ikki jismning bir-biriga koʻrsatayotgan har qanday taʼsiri oʻzaro taʼsir harakatiga ega bo'lib, ularning bir-birlariga taʼsir kuchlari doimo kattaligi jihatdan teng va yoʻnalishi jihatdan qarama-qarshidir. Kuch birligi qilib, massasi 1 kg boʻlgan jismga 1m/s2 tezlanish beradigan kuch qabul qilingan va Isaak Nyuton sharafiga nyuton deb atalagan. N bilan belgilanadi: 1N = 1 kg m/s2

Kuch
Ramzi	F
Birligi	newton
Boshqa kattaliklardan hosilasi	F = m · a

Kuchlar jismni tortish yoki itarish, deb tasvirlanishi mumkin. Ular gravitatsiya, magnetizm yoki massani tezlatuvchi boshqa har qanday hodisa tufayli boʻlishi mumkin.
Fizikada kuch fizik jism harakati, yoʻnalishi yoki geometrik tuzilishini oʻzgartiruvchi har qanday taʼsirdir. Boshqacha aytganda, kuch massali jism tezligini oʻzgartiradi (tezlatadi yo sekinlatadi), yoki egiluvchan jismni deformatsiyalaydi. Kuchni tortish yoki itarish kabi intuitiv konseptlar orqali ifodalash mumkin. Kuch vektor kattalikdir, u ham son qiymatga, ham yoʻnalishga ega. Newton ikkinchi qonuni, F = ma, aslida biroz boshqacha ifodalangan edi: Jismga taʼsir etuvchi sof kuch uning impulsi oʻzgarishiga ketadigan vaqt hosilasiga tengdir.
Dinamometr (yun. dynamis — kuch va ... metr) — kuch yoki burovchi momentni ulchaydigan asbob. Dinamometr kuch zvenosi (qayishqoq element) va hisoblash qurilmasidan iborat. Vazifasiga koʻra, namuna (etalon) va ish dinamometrlari boʻladi. Namuna dinamometr labaratoriya sharoitida mashina, mexanizm va materiallarga taʼsir etuvchi kuchlarni oʻlchashda qoʻllaniladi. Ish dinamometrlari avtomobil, traktor, lokomobillarning tortish kuchlarini, mashina qurollarining tortishga qarshiligini ulchashda ishlatiladi. Ish tarziga koʻra mexanik, gidravlik va elektr dinamometrlar boʻladi. Gidravlik va elektr dinamometrlar dinamograflarning kuch zvenosi sifatida ishlatiladi. Tibbiyotda dinamometr mushaklarning eng yuqori kuchini oʻlchashda ishlatiladi. Antropologiya, nevrapotologiya, ortopediya, harbiy tibbiyot, fiziologiya, sport tibbiyoti va h. k.da qoʻllaniladi.
Mexanik dinamometrlar asosan, ayniqsa og'ir ish sharoitida, shuningdek, nisbatan past aniqlik ruxsat etilgan joylarda yagona o'lchovlar uchun ishlatiladi. Shu bilan birga, deformatsiyalarni o'lchash uchun sezgir o'lchash moslamalarini (mikrometr, mikroskop) qo'llash mexanik dinamometrlarning yaxshi aniqlikka erishishiga imkon beradi.
Boshqa dinamometrlarda elastik element uzunligining o'zgarishi elastik elementga (Martens qurilmasi) biriktirilgan aylanuvchi oyna tomonidan burilib ketgan yorug'lik indikatorining shkalasi bo'ylab harakatga aylanadi. Ekspert xizmati va o'lchash texnologiyasi bilan bog'liq ko'plab majburiyatlar bilan yuqori aniqlikdagi natijalarga erishish mumkin. Bir qator qiyinchiliklar tufayli ushbu asboblar deyarli faqat sinov va kalibrlash uchun ishlatiladi.
Gidravlik dinamometrlar og'ir muhitda o'rtacha aniqlikdagi o'lchovlar uchun ishlatilishi mumkin. Ko'rsatkich asboblari sifatida ular Bourdon trubkasi bo'lgan bosim o'lchagichlardan foydalanadilar. Ular odatda to'g'ridan-to'g'ri dinamometrga o'rnatiladi; agar kerak bo'lsa, ular bir necha metr uzunlikdagi kapillyar naycha orqali dinamometrga ulanishi mumkin. Bunday o'lchash asboblari magnitafonlarni ulash imkonini beradi.
Elektr dinamometrlari. Elektrotexnika va elektronikaning jadal rivojlanishi mexanik miqdorlarni, xususan, kuchni o'lchashning elektr usullarini keng qo'llashga olib keldi. Dastlab, mexanik dinamometrlardagi mexanik kuchlanish o'zgartirgichlar elektr (masalan, mexanik siljish o'zgartirgichlari - induktiv) bilan almashtirildi. Tenzometrlarning rivojlanishi bilan yangi imkoniyatlar ochildi. Biroq, bundan mustaqil ravishda, boshqa elektr o'lchash usullari takomillashtirildi va yangi o'lchash usullari ishlab chiqildi.
Barcha o'lchov jarayonlari jismoniy tayyorgarlikni kuzatish va kuch sifatlarini o'lchash uchun maxsus talablarga rioya qilish uchun umumiy metrologik talablarga majburiy rioya qilish bilan amalga oshiriladi:
- o'lchov o'tkaziladigan tananing (bo'g'inning) holatini aniqlash va standartlashtirish;
- kuch momentini o'lchashda tana segmentlarining uzunligini hisobga olish;
- kuch vektorining yo'nalishini hisobga olish.
E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!!!