Mavzu: Kristallografiya: simmetriya elementlari. Kristallografik shakllari, singoniyalari. Maksodii

№1. Amaliy ishi (4 soat)

Mavzu: Kristallografiya: simmetriya elementlari. Kristallografik shakllari, singoniyalari.
Maksodii: Kristallografiya nızamları menen tanısıw; Kristoallografiyada isletiletug`ın yunansha tamırlı terminlerin u`yreniw.

Foydalanadigan qurollar.
- Kristallar modeli sxeması
- Minerallar kollektsiyasi.
- Geologik maketlar.

Bajariladigan ishlar: Kristtallar buyicha olgan bilimlarini bekemmlew. Kristall formalarning nomenklaturalarini urganish.

N	Kristall atı	Kristall formasi	Suwreti
1 2 3 4

Kristallilik reshetkalar - a - almaz (S), b - grafit (S)

Kristallar uch xil geometrik elementlardan: qirralari, yonlari va uchlaridan iborat bo’ladi. Yonlari tekis-silliq yuzalari, yonlarining o’zaro kesishishidan xosil bo’lgan to’g’ri chiziq kristallning qirrasi xisoblanadi. Qirralarning kesishgan nuqtasi uning uchi deb yuritiladi.

K ristallografiya kristallar haqidagi fan bo’lib, ularning kelib chiqishi, o’sishi, shakllari, ichki tuzilishi va fizikaviy xususiyatlarini o’rganadi. Moddalarning kristall tuzilishini xosil qilishda qatnashuvchi zarrachalarning ma'lum qonuniyatga asosan tartibli xolda fazoviy joylashishini ko’rsatadigan tasviri kristallarning fazoviy panjarasi deb ataladi.

Kristalning geometrik shakli. yo- yon tomonlari ; q- qirrasi ; u- uchlari ;

Fazoviy panjarada neytral atomlar yoki zaryadlangan atomlar (ionlar) yoki atomlar gruppasi (molekulalar) joylashgan o’rnini ko’rsatuvchi nuqtalar panjara tugunlari deyiladi.
Kristallar geometrik shakllarini sodda (kub, tetraedr, oktaedr va x.k) yoki murakkab (prizma, piramida va x.k) turlarga ajratish mumkin. Kub-oltita teng kvadrat yonlardan tuzilgan shakl Romboedr-oltita rombik ko’rinishdagi yonlardan iborat shakl. Tetroedr-yonlari parallel bo’lmagan to’rtta o’xshash va teng uchburchak yonlardan iborat shakl. Oktaedr-sakkizta teng tomonli uchburchaklik yonlardan tuzilgan geometrik shakl.
Xulosa qilib aytganda, 47 xil sodda shakllarning 7 tasi simmetriyalik darajasi yuqori bo’lgan kristallarga mansub ekan

Topshiriklar: Adabiyotlar orqali minerallar agregatining morfologiyasini wrganish. Simmetriya va singoniya elementlarini aniqlashni wrganish.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. Qurbanov A.S. «Geologiya» T. 1992.
2. Qodirov M.X., Shoraxmedov Sh.Sh. «Geologiyadan amaliy mashg`ulatlar» T.1994.
3. Shoraxmedov Sh.Sh. «Umumiy va tarixiy geologiya» T. 1985.
4. Bullax A.G. «Grafika kristallov» M. Nedra. 1971.
5. Gushilevskiy S.A., Kirshon V.P. «Kristallografiya i mineralogiya»M. Vısshaya shkola 1972.
6. Qurbanov A.S., Akramxodjaev T. «Geologiyadan amaliy ishlar» T. 1989.