Мавзу: Кредит шакллари, турлари ва уларни келгусида ривожлантириш истиқболлари

uzaytirishga yo’l qo’yilmaydi.  
Ta’minlangan  yoki  ta’minlamagan  ishonchli  kreditlarni  berish,  kreditning 
maqsadidan  kelib  chiqqan  holda  kredit  shifriga  asosan  ochiladigan  alohida  ssuda, 
kontokorrent va overdraft hisob raqamlari bo’yicha amalga oshirilishi mumkin.  
Kreditni qaytarish muddati kelganida, qarzdorning kreditni qaytarish uchun pul 
mablag’lari  bo’lmasa,  kredit  muddati  o’tgan  ssuda  hisob  raqamiga  o’tkazilib,  u 
bo’yicha majburiyatnomalar esa, №2-kartotekaga joylashtiriladi va kalendar navbati 
tartibida undiriladi.  

---

  
                 
 
                                                                          19 
 
                  2. Alohida ssuda hisob raqami bo’yicha kreditlash tartibi. 
 
Tijorat  banki  va  uning    filiallari  xo’jalik  yurituvchi  subyektlarni  kredit 
liniyalari  ochib  yoki  ochmasdan  alohida  ssuda  hisob  raqamlari  orqali  quyidagi 
maqsadlar uchun kreditlashlari mumkin:  
-  tovar-moddiy  boyliklarini  sotib  olish  uchun,  bajarilgan  ishlar  va  ko’rsatilgan 
xizmatlar uchun pul-hisob-kitob hujjatlarini to’lab berishga; 
- kredit oluvchining asosiy faoliyati bilan bog’liq bo’lgan va amal qilish muddati 
30 kundan oshmaydigan akkreditivlarni ochishga.    
Xo’jalik  yurituvchi  subyektlarni  “Kredit  liniyasi  ochmasdan”    alohida  ssuda 
hisob raqami orqali kreditlash, kredit shartnomasida ko’rsatilgan maqsadga muvofiq, 
tovar-moddiy  boyliklarini  sotib  olish,  bajarilgan  ishlar  va  ko’rsatilgan  xizmatlar 
xaqini to’lash uchun kredit oluvchining to’lov topshiriqnomasini bajarish yo’li bilan 
amalga oshiriladi. Ssuda hisob raqamidan to’lovni amalga oshirish to’g’risidagi bank 
qarori  har  bir  to’lovni  o’tkazish  maqsadi  kredit  shartnomasida  qayd  etilgan 
maqsadlarga mosligini tahlil etish asosida qabul qilinadi.  
Bank tomonidan kreditni undirish, kredit shartnomasida belgilangan muddat va 
o’rnatilishi mumkin bo’lgan quyidagi tartiblarda amalga oshiriladi: 
-  kreditni  qaytarish  jadvali  yoki  majburiyatnomada  ko’rsatilgan  kreditni 
qaytarish muddati yetib kelganida, kredit oluvchining asosiy “talab qilib olinguncha” 
depozit hisob raqamidan memorial order asosida undirish yo’li bilan; 
-  kredit oluvchining to’lov topshiriqnomasiga  asosan,  muddatidan  oldin,  uning 
“talab  qilib  olinguncha”    depozit  hisob  raqamidagi  erkin  pul  mablag’larini  ssuda 
hisob raqamiga o’tkazish yo’li bilan;  
- bank tomonidan kredit ta’minotiga kafillik bo’yicha olingan majburiyatlardan, 
sug’urta  polisi  bo’yicha  sug’urta  qoplamalaridan,  shuningdek,  garov  xuquqini 
sotishdan tushadigan mablag’lardan foydalanish orqali undiriladi.  
Xo’jalik  yurituvchi  subyektlarni  “Kredit  liniyasini  ochish”    orqali  kreditlash, 
kredit shartnomasida avvaldan qayd etilgan kredit summasi doirasida, alohida ssuda 
hisob  raqamidan  amalga  oshiriladi.  Bunda,  kredit  oluvchining  asosiy  faoliyatiga 
taalluqli  bo’lgan  tovar-moddiy  boyliklarini  sotib  olish  uchun,  bajarilgan  ishlar  va 

---

  
                 
 
                                                                          20 
 
ko’rsatilgan  xizmatlar  uchun  pul-hisob-kitob  hujjatlari  kredit  mablag’lari  hisobidan 
to’lab beriladi.  
“Kredit  liniyasini  ochish”  orqali  kredit  berish,  bankning  kafolat 
majburiyatnomasi  bilan  rasmiylashtiriladi.  Bank  bunda,  vakillik  hisob  raqami 
xolatidan  qat’iy  nazar,  xech  qanday  to’sqinliklarsiz  kredit  oluvchiga,  kredit 
shartnomasida  belgilangan  muddat  va  o’rnatilgan  limit  doirasida  kreditlashni 
kafolatlovchi majburiyatni o’z zimmasiga oladi.   
Bankning  kafolat  majburiyatnomasi  ikki  nusxada  tuzilib,  ulardan  bir  nusxasi 
kredit  bo’limi  xodimining  farmoyishiga  ko’ra  ko’zda  tutilmagan  xolatlar  91809- 
“Bankning ssuda berish bo’yicha majburiyatlari” hisob raqamida hisobga olish uchun 
buxgalteriyaga  topshiriladi.  Ikkinchi  nusxasi  esa  kredit  oluvchiga  beriladi  va  uning 
kreditga doir hujjatlari bilan birga yig’majildda saqlanadi.  
“Kredit  liniyasini  ochish”    yo’li  bilan  beriladigan  kreditning  miqdori,  undan 
foydalanish  muddatlari  va  uni  qaytarishning  davriyligi  kredit  oluvchini  maxsulot 
yetkazib  beruvchilar,  haridorlar  bilan  tuzgan  shartnoma  -  bitimlarini  tahlil  etish 
asosida belgilanishi hamda, ular kredit shartnomasida o’z aksini topishi lozim. 
Kredit oluvchiga “ochiq kredit liniyasi” bo’yicha xizmat ko’rsatilganligi uchun, 
u  bankka  kredit  shartnomasida  qayd  etilgan  kreditlash  limitining  foydalanilmagan 
summasiga  hisoblanadigan  vositachilik  xaqini  to’laydi.  Kredit  oluvchi  kreditlash 
liniyasining amalda foydalanilgan qismi uchun foizlar to’laydi.