Мавзу: Кредит шакллари, турлари ва уларни келгусида ривожлантириш истиқболлари

6. Xo’jalik subyektlarini ish xaqini to’lash uchun kreditlash tartibi. 
Xo’jalik subyektlariga ish xaqini to’lash uchun beriladigan kreditlar O’zbekiston 
Respublikasi  Vazirlar  Maxkamasining  2002  yil  19  martdagi  “Ish  xaqi  o’z  vaqtida 
to’lanishiga  doir  qo’shimcha  chora-tadbirlar  to’g’risida”gi  88-sonli  qaroriga  binoan 
beriladi. Ish xaqini to’lash uchun kreditlar muddatlilik, to’lovlilik, qaytarishlik hamda 
maqsadli ishlatishlik tamoyillariga qat’iy amal qilish, kredit xatarlarni hamda garovga 
olinayotgan  mol-mulkning  bozor  narxlarini  diqqat  bilan  baholash  asosida, 
shuningdek,  xo’jalik  yurituvchi  subyektning  depozit  hisob  raqamiga  mablag’  kelib 
tushishi faqatgina obyektiv sabablarga ko’ra, ya’ni unga bog’liq bo’lmagan sabablar, 
hamda  davlat  buyurtmalarini  bajarish  bilan  bog’liq  maxsulotlarni  ishlab  chiqarish 
yoki  O’zbekiston  Respublikasi  iqtisodiyoti  uchun  zarur  bo’lgan  o’ta  muxim 

---

  
                 
 
                                                                          26 
 
vazifalarni  bajarish  natijasida  kechiktirilgan  xollarda    ajratiladi.  Xo’jalik  yurituvchi 
subyektni kreditlash pul oqimining amalda yaqin 1-1,5 oy ichida xo’jalik yurituvchi 
subyektiga  aniq  kelib  tushishi  mumkinligini  tasdiqlovchi  prognoz  bo’lgan 
taqdirdagina amalga oshirilishi mumkin. 
Xo’jalik  yurituvchi  subyektlariga  ish  xaqini  to’lash  uchun  kredit  45  kun 
muddatga  tuziladigan  kredit  shartnomasiga  binoan  alohida  ssuda  hisob  raqamini 
ochish  orqali  beriladi.  Ish  xaqini  to’lashga  kredit  olish  uchun  xo’jalik  subyektlari 
bankka quyidagi hujjatlarni: 
a) ish xaqini to’lashga kredit olish uchun arizani; 
b) oxirgi hisobot davri uchun kreditorlik va debitorlik qarzlari ro’yxatini; 
v) ish xaqini to’lashga olingan kreditni so’ndirish manbai sifatidagi pul oqimlari 
prognozini; 
g)  kreditni  qaytarilishi  ta’minoti  sifatida  -  yuqori  likvidli  mol-mulk  garovini, 
shuningdek moliyaviy barqaror tashkilotning kafilligini taqdim etadilar. 
Banklar tomonidan ta’minot sifatida qarz oluvchining yuqori likvidli mol-mulki, 
shu jumladan ishlab chiqarish va infratuzilma obyektlari, transport vositalari hamda 
boshqa likvidli aktivlari qabul qilinadi. 
Bank  tomonidan  taqdim  etilgan  hujjatlar  hamda  mavjud  axborotlari  asosida 
hamda  xo’jalik  yurituvchi  subyektining  moliyaviy  ahvolini  tahlili,  ish  xaqini  berish 
uchun  mablag’  yetishmasligi  sabablarini,  kreditni  so’ndirish  uchun  real  manbalarni 
aniqlash  asosida  ariza  berilgan  kundan  boshlab  ikki  ish  kunida  ish  xaqiga  kredit 
berish (yoki bermaslik)  to’g’risida qaror qabul qilinadi. 
Quyidagi xollarda ish xaqini berish uchun kredit berish taqiqlanadi: 
a)  to’lov  qobiliyatini  yo’qotgan  korxonalarga  va  bankrot  deb  e’lon  qilingan 
korxonalarga; 
b)  agar  korxona  bankka  kreditni  so’ndirishi  to’g’risida  aniq  va  ishonchli 
axborotni bermaganda; 
v) korxona tomonidan uzoq vaqt moliyaviy va xo’jalik uzilishlarga yo’l qo’ysa; 
g) so’ndirish uchun real manbaalari mavjud bo’lmasa. 

---

  
                 
 
                                                                          27 
 
Bank  qarzdor  korxonadan  ish  xaqini  to’lash  uchun  berilgan  kreditni  maqsadli 
ishlatgani to’g’risidagi hisobotni talab qilishi mumkin. Zarur bo’lib qolgan taqdirda 
bank  kredit  shartnomasida  nazarda  tutilgan  tartibda  joyiga  chiqib  ish  xaqini  to’lash 
uchun berilgan kreditni maqsadli ishlatilganligini tekshirishi mumkin. 
Ish  xaqini  to’lash  uchun  beriladigan  kreditlarning  foiz  stavkasi  kredit 
beriladigan  kundagi  O’zbekiston  Respublikasi  Markaziy  bankining  qayta 
moliyalashtirish stavkasidan kam bo’lmagan miqdorda belgilanadi. 
Ish xaqini to’lash uchun berilgan kreditni so’ndirishni shartnomada ko’rsatilgan 
muddatlardan kechiktirilgan xollarda bank quyidagi xuquqlarga ega bo’ladi: 
a)  qarzdorlarning  ikkilamchi  hisob  raqamlariga,  shuningdek  boshqa  banklarda 
ochilgan  hisob  raqamlariga  ham,  ijrosi  majburiy  bo’lgan  inkasso  talabnomalarini 
qo’yish; 
b) qarz oluvchining roziligidan qat’iy nazar, keyinchalik belgilangan tartibda uni 
sotish  xuquqi  bilan  bankning  mulkiga  o’tadigan  garovga  qo’yilgan  mol-mulkka 
qonunda belgilangan tartibda egalik qilish; 
v)  kredit  bo’yicha  qarzni  qarzdorning  roziligi  bilan  yoki  xo’jalik  sudi  orqali 
to’lovni  qarzdorning  mulkiga  qaratish  yo’li  bilan  qarzdorning  likvidli  mulki 
hisobidan yoki Xo’jalik sudi qarori asosida so’ndirish. 
Qarz  oluvchi  tomonidan  uning  asosiy  qarzni  va  unga  hisoblangan  foizlarni 
kredit  shartnomasida  kelishilgan  muddatda  so’ndirilmagan  xollarda  garovga 
qo’yilgan mol-mulk, qarz oluvchining roziligidan qat’i nazar, uni keyinchalik sotish 
xuquqi bilan birga bank mulkiga o’tadi. 
Ish xaqini to’lash uchun berilgan kreditni muddatini uzaytirish (prolongasiya) ga 
yo’l qo’yilmaydi.