Mavzu: Korxonaning aylanma (oboroti) kapitali. Reja: Aylanma (oborot) kapital-aylanma mablag‘larning mohiyati va strukturasi

3. Aylanma mablag‘lardan foydalanish ko‘rsatkichlari.

Har bir korxonada turli-tuman tovarlarni ishlab chiqarish uchun zarur bo‘lgan aylanma mablag‘larning zahiralari mavjud bo‘lishi zarur. Buning uchun korxona meyordagidan ortiqcha zahiralarga ega bo‘lishi lozim, aks holda bozor uchun kerak bo‘lgan yuqori sifatli tovarlarni uzluksiz ishlab chiqarib bo‘lmaydi.

Korxonaning aylanma mablag‘larga bo‘lgan talabini to‘g‘ri aniqlash muhim ahamiyatga ega. Aylanma mablag‘lar yetishmasa ham yoki ortiqcha bo‘lsa ham korxonaga zarar keltiradi. Shu sababdan, ehtiyojni to‘g‘ri rejalashtirish samarali ishlash imkonini beradi.
Korxona aylanma mablag‘larga bo‘lgan ehtiyojini qondirishda xom-ashyo beruvchi korxonaning roli juda katta. Masalan, yoqilg‘i, o‘g‘it, urug‘lik ta’minoti.
Korxonaning aylanma mablag‘larga bo‘lgan ehtiyojini aniqlashning bir necha usullari mavjud:
1.Analitik usul. Bunda aylanma mablag‘larga bo‘lgan ehtiyoj korxonada mavjud bo‘lgan qoldiqlarga va ishlab chiqarishning o‘sishiga qarab aniqlanadi. Bu holda ham ortiqcha mablag‘larning to‘planishiga yo’l qoyilmaydi.
2. Koefitsient usulini joriy qilish. Bunda maxsulot ishlab chiqarish turlarining o‘sishiga bog‘liq bo‘lgan omillar (xom-ashyo, materiallar, tugallanmagan ishlab chiqarish va hokazo) va ishlab chiqarishga bog‘liq bo‘lmagan omillar (ehtiyot qismlar, mehnat qurollari, bo‘lg‘usi davr xarajatlari va hokazo) e’tiborga olinadi.
3. Bevosita hisob-kitob usullari. Bunda har bir turdagi aylanma mablag‘lar boyicha alohida-alohida hisob-kitob qilish yo’li bilan aylanma mablag‘larga bo‘lgan ehtiyoj aniqlanadi.Bevosita hisob-kitob usuli aylanma mablag‘larning meyoriy zahirasini aniqlash hamda ularga sarflanadigan pul mablag‘larini rejalashtirish uchun qo‘llaniladi.
Korxonani aylanma mablag‘lar bilan ta’minlashda ta’minotchilarning ahvoli, iqtisodiy aloqalarning mustahkamligi e’tiborga olinadi.
Korxonada aylanma mablag‘lar zahiralarini barpo qilish quyidagilarga bog‘liq:
A) ishlab chiqarish siklining muddatiga;
B) materiallarni ishlab chiqarish vaqtiga;
V) materiallarni ishlab chiqarishda bo‘lish davri;
G) ta’minotchilarning joylashuviga, uzoq-yaqinligiga.