Mavzu: Korrelyatsiya nazariyasi elementlari. Reja

Regression masalada X va Υ orasidagi bog‘lanish ko‘rinishini aniqlash masalasi qaraladi. Ba’zi bir masalalarda esa X va Υ orasidagi bog‘lanish kuchini aniqlashga to‘g‘ri keladi. Bu korrelyatsion masala deyiladi. Bu masalani yechish uchun matematik statistikada tanlanmadagi kuzatuv natijalariga asosan turli ko‘rsatgichlar hisoblanib, ularning qiymatlari bo‘yicha tegishli xulosalar chiqariladi. Bu ko‘rsatgichlarning eng soddasi tanlanma korrelyatsiya koeffitsiyenti deb ataladi. U RXΥ kabi belgilanadi va yuqoridagi belgilashlardan foydalanilgan holda

formula bilan hisoblanadi.

Iqtisodiyotda elastiklik tushunchasi muhim ahamiyatga ega. Talab va taklifning narx hamda aholi daromadiga qarab o‘zgarishi (qanday darajada o‘zgarishi) elastiklik tushunchasiga bog‘liq. Bu tushuncha hosila yordamida kiritiladi. U biror ishlab chiqarish faktoriga qarab iqtisodiy ko‘rsatkichning o‘zgarish darajasini anglatadi. Elastiklik miqdori elastiklik koeffitsienti bilan aniqlanadi. Elastiklik koeffitsienti tekshirilayotgan iqtisodiy ko‘rsatkichning unga ta’sir etuvchi iqtisodiy faktorlardan birining qolganlari o‘zgarmas bo‘lganda birlik nisbiy o ‘zgarishi ta’siridagi o‘zgarishni ko‘rsatadi.

Biror X sohada aniqlangan, uzluksiz va uzluksiz differensiallanuvchi funksiya berilgan bo‘lsin. Odatda argumentning o‘zgarishiga qarab funksiyaning o‘zgarib borishini uning hosilasi yordamida aniqlanadi. Bu sof matematik yondashish. Ammo bu usul iqtisodiyotda o ‘zini oqlamaydi. Sababi quyidagicha. Masalan, agar shakaming narxi P bo‘lsa, unga bo‘lgan talab funksiyasini ko‘raylik , , . Hosila miqdori narx P o‘zgarmas (so‘mlarda) bo‘lganda shakarga talabning kilogrammlarda o‘lchanishiga yoki sentnerlarda o‘lchanishiga qarab turlicha bo‘ladi. Masalan, shakarning 1 kg 400 so‘m deylik. Oilaga 50kg=0,5s shakar olinmoqchi. Talabning o‘zgarishi yoki larda o‘lchanadi. Tegishli sonlar turlicha bo‘ladi. Agar talab funksiyasi bo‘lsa, . Shuning uchun funksiyaning argument o‘zgarishiga qarab hosila yordamida o‘zgarishini tekshirish maqsadga muvofiq emas. Agar funksiyaning o‘zgarishi miqdorlaming nisbiy o‘zgarishi yordamida tekshirilsa, natija o‘lchov birliklariga bog‘liq bo‘lmaydi.