4.3-§. Matnlarni taxrirlash. Matnlarni taxrirlash xaqida umumiy tushuncha Amaliy ish jarayonida har-bir foydalanuvchi matnlar ustida ishlashga to'g'ri keladi. Matnlarni tayyorlash, ularni tahrirlash bar qanday ish sohasida (xalq xo'jaligining turli sohalarida) duch keladigan ish jarayonidir. Matnlarni yozuv mashinasi orqali ham tayyorlash mumkin, ammo qilingan kichik bir xato orqali ham uni qayta yozishga to'g'ri keladi. Zamonaviy IBM PC kompyuterlaridagi matn muharirlari yordamida bu muommalardan osonlikcha qutilish mumkin.
Zamonviy matn muharirlari yordamida foydalanuvchi: tayyorlangan matnni ekranga ko'rib, unga keraklicha o'zgartirishlar kiritib uning kerakli qbsmini turli tartibda tahrirlab, tashqa bir matndan biror belgilangan qismni unga qo'shib, turli shiftlarda ishlab, belgilangan razmerda betlab, hohlagan nusxada chiqarish imkoniyatiga ega.
Qulaylik va imkoniyat darajasiga ko'ra matnlarni bir tartibda tahrirlash va matnli ma'lumotlarni tahrirlovchi yuzlab dasturlar mavjud. Ular matn muharirlari va ma'lumotlarni tahrirlovchi dasturlardir. Birisi ma'lumotlarni tez chiqarsa, biri sekin ikkinchisida yozishi qiyin bo'lsa, yana biriga bunga nisbatan oson. Birida foydalanuvchi uchun kerakli simvollar va shiriftlar mavjud bo'lsa boshqasida esa yo'q. Yana boshqa birini o'rganish oson bo'lsa ikkinchisini o'rganish qiyinroq kechadi. Ayrim bu kabi dasturlar esa o'zlarining grafikli ma'lumotlar bilan ishlay olishi bilan bir-biridan farq qiladi. Bu dasturlar orasida dunyoda keng tarqalgan mashhur Microsoft Word (DOC va WINDOWS asoslari uchun) Word Perfect, Word start 2000, Xy Write va boshqalardir.
Faqat matn uchun mo'ljallangan muharrirlar quyidagi funktsiyalarni bajarishi lozim bo'ladi.
• Matnni dialog tartibda o'qish.
• Matnning ixtiyoriy ustun va satrini tahrirlash.
• Matning belgilangan qismidanusxa olshi va ko'chirish.
• Boshqa matnda yoki uning belgilangan qismidan nusxa olish va ko'chirish.
• Simvol bo'yicha qidirish va almashtirish.
• Avtomatik ravishda xatosi bor qatorni topish (orfologiya qism mavjud bo'lsa).
• Matning hamma yoki belgilangan qismini bosmaga chiqarish.
Matn muharirlari juda ko'p bo'lishidan qat'iy nazar ularning aksariyat ko'p qismi bu yuqoridagi vazifalarni bajara olacli. Arnmo bulardan qaysi biri bilan ishlay olishni tanlash esa biz foydalanuvchilarning hoxishiga qoladi.
Ma'lumotlarni tahrirlovchi dasturlar esa quyida funktsiyalarni bajarishi lozim bo'ladi.
• Turli shiriftlar bilan ishlash imkoniyatiga ega bo'lishi.
• Turli shiriftlar bilan parallel ishlash.
• Avtomatik ravishda (kursorni yoki) so'zni yangi satrga ko'chirish.
• Avtomatik ravishda belgilash.
• Betlarning yuqori va pastki sarlavhasini bosmaga chiqarish.
• Betlarning chitlarini belgilangan abzatsga tekislashni.
• Yozilgan ma'lumotlarning orfalogik to'g'riligini va sinonimlarni
tekshirish.
• Turli tartibda yozishni (indeksli, darajali, yo'g'on va hokozolarni) bu
dasturlarni ish bajarish protsesslari juda ko'p bo'lishidan qat'iy nazar
ularni o'rganish foydalanuvchiga qiyinchilik tug'dirmaydi.
Hozirgi kunda keng omaga oddiy REFIS, WD, Chiwruter, LUX Foton va LEXICON kabi matn muharrirlari tarqalgan. Bu muharrirlar boshqalariga nisbatan o'zining biron bir imkoniyati bilan ajralib turadi.
Zamonaviy Windows operatsion sestima bilan ishlay oladigan Word Corol Draw kabi muharrirlar ham o'zining ko'p imkoniyatlari bilan boshqa muharrirlardan farq qilsada, ularning ham ayrim qiyinchiliklari mavjud. 4 MBayt bo'lishi, EHM ning xotira ta'limiga yetarlicha joy bo'lishi va hokozo. Bu redaktor boshqa bir sestimaga bog'liq ravishda ishlaydilar.
Foydalanuvchi doim ma'lumotlarni matn ko'rinishida EHM ga kiritadi. Ya'ni odatda murakkab ishlarni qulay tarzda, samarali yo'l bilan komyuter xotirasiga teradi. Shuning uchun NC ichki matn muharriridan ancha imkoniyatli, oddiy matnlarni tayorlash imkoniyatiga ega bo'lgan, LEXICON matn muharriri bilan ishlashni boshlaymiz.
