Mavzu. Kolloid sistemalarning molekulyar-kinetik xossalari

Polidispers suspenziyaning sedimentatsiya egrisi.
Dispers sistema barcha zarrachalarining o’lchami bir xil, ya’ni sistema monodispers bo’lsa sedimentatsiya egrisining birinchi qismi abssissa o’qiga nisbatan ma’lum burchakni hosil qilgan to’g’ri chiziqdan iborat bo’ladi. Amalda bunday sistema uchramaydi. Zarrachalarining o’lchamlari turlicha bo’lgan polidispers sistemalarda bog’liqlik chizig’i avvaliga keskin ko’tariladi, keyin keskinlik kamayib, abssissa o’qiga parallel to’g’ri chiziqga aylanadi. Sedimentatsiya boshlanishida yirik zarrachalar tezroq cho’kadi, keyin maydaroq zarrachalar cho’kadi, nihoyat barcha zarrachalar cho’kib bo’lgandan so’ng egri chiziq to’g’ri chiziqga aylanadi.
Egri chiziqning τ1, τ2 va h.k. vaqtga mos keluvchi bir nechta nuqtasidan ordinata o’qi bilan kesishguncha urinma o’tkaziladi. Urinmaning ordinata o’qidan kesgan kesmasi cho’kmaga tushgan zarrachalar massasiga m1, m2 va h.k. proporsional bo’ladi. Suspenziya ustunining umumiy balangligi H hamda zarrachalarning umumiy massasi Q bo’lsa, har bir fraksiyaning cho’kish tezligi quyidagi formuladan topiladi:
Topilgan tezlikni
formulaga qo’yib, zarrachalarning radiusi hisoblanadi. Radius ma’lum bo’lsa, zarrachalarning solishtirma sirtini hisoblash mumkin:
Polidispers sistemalarning qulay va yaqqol tavsifi sifatida zarrachalarning massalari bo’yicha taqsimlanish egrisini ko’rsatish mumkin. Differensial taqsimlanish egrisini hosil qilish uchun abssissa o’qiga fraksiyaning o’rtacha radiusi qo’yiladi, ordinata o’qiga fraksiyaning massa ulushi yoki qo’shni fraksiyalar massa ulushini ortishini radiuslar farqiga nisbati qo’yiladi. Egri chiziq qanchalik tor bo’lsa, sistemaning polidispersligi kam bo’ladi, ya’ni zarrachalarning o’lchamlari o’zaro yaqin bo’ladi.
Polidispers sistema zarrachalarini radius bo’yicha taqsimlanish differensial egrisi.