Mavzu: klassitsizm va sentimentalizm sharq va g`arb

Klassik yozuvchilar adabiyotni so'zga tarjima qilish va o'quvchiga tabiat va aql talablarini etkazish, "o'rgatish, ko'ngil ochish" usuli sifatida qaraydilar. Klassizm adabiyoti muhim fikrni aniq ifodalashga yo'naltirilgan ("... ma'no har doim mening yaratilishimda yashaydi" - F. von Logau), u stilistik nafislikni, ritorik bezaklarni rad etadi. Klassiklar so'zlarcha lakonizmni, metaforik murakkablikni - soddaligi va ravshanligini, ekstravagant - munosiblikni afzal ko'rdilar. Belgilangan me'yorlarga rioya qilish, klassiklar pedantriyani rag'batlantirib, badiiy sezgi rolini e'tiborsiz qoldirgan degani emas. Qoidalar klassistlarga ijodiy erkinlikni ong chegarasida saqlashning bir usuli sifatida tuyulgan bo'lsa ham, ular intuitiv tushunishning muhimligini tushunishdi, agar kerak bo'lsa va badiiy jihatdan samarali bo'lsa, qoidalardan chetga chiqish qobiliyatini kechirishdi.

Klassitsizmga xos belgilar dastlab:

Italiyanafis sanʼatida (6-asrning 2-yarmi)paydo boʻlgan (A. Palladio, J.Vinola, S.Serlio, J.Bellorin azariy va amaliy faoliyatida shuningdek, Bolonya akademik maktabi rasmiy hujjatlari va h.k.);
17-asrga kelib Fransiyada barokko tamoyillariga qarshi kurashda Klassitsizmil damlab,yaxlit uslubiy tizimga, 18-asrga kelib umum yevropa uslubiga aylandi.

Klassizmdagi personajlarning xarakterlari bitta dominant belgini aniqlashga asoslangan bo'lib, bu ularning universal universal turlarga aylanishiga hissa qo'shadi. Sevimli nizolar - bu burch va hissiyot to'qnashuvi, aql va ehtirosning kurashidir. Klassistlar asarlarining markazida qahramon shaxsiyat va shu bilan birga o'z ehtiroslari va ta'sirlarini engishga, ularni jilovlashga yoki hatto amalga oshirishga qat'iy intiluvchi (J. Racin fojialari qahramonlari) barkamol shaxs. Kartezianning "Menimcha, men borman" klassitsizm belgilariga munosabati nafaqat falsafiy va intellektual, balki axloqiy printsipning rolini o'ynaydi.

• 
  Klassitsizmda adabiy janrlar "oliy" va "past" tarzda tasniflanib, ular orasiga qatʼiy chegara ham qoʻyilgan.
  
• 
  "Oliy" janrga tragediya, epopeya va qasida kiritilgan, ularda davlat xayoti, tarixiy voqeahodisalar, miflar tasvirlangan va ularning asosiy qahramonlari qumondonlar, davlat boshliqlari, mifologik personajlar, din peshvolari boʻlgan.
  
• 
  Klassitsizmning "past" janriga esa komediya, satira va masal kiritilgan. Bularda o`rtahol insonlarning kundalik hayotidan olingan voqea-hodisalar tasvirlanishi koʻzda tutilgan. Har bir janr orasida shu kabi aniq farqlar boʻlgan. Yuksak va past, tragik va komik holatlar tasvirining aralashib ketishiga yoʻl qoʻyilmagan. Bunda tragediya yetakchi janr hisoblanadi. Klassitsizmning bu "oliy" janri fransuz dramaturglari (P. Kornel, J. Rasin) ijodida yuksak darajaga kutarilgan boʻlsa, "past" janrlar sanalgan masal (J. Lafonten), satira (N. Bualo), komediya (Molyer) ham oʻzining oliy nuqtasiga kutarilgan. Klassitsizmning estetik asoslari Bualoning "Sheʼriy sanʼat" (1674) dostonida bayon etilgan.
  
• 
  

Mazkur yoʻnalish Yevropa mamlakatlari adabiyotiga ham kirib bordi.

Angliyada Aleksandr Pop (1688—1744),Jozef Addison (1672-1719);
Italiyada Vattorio Alferi (1749—1803);
Germaniya daI. V.Gyote (1749—1832), F.Shiller (1759—1805);
RossiyadaA. P.Sumarokov(1717—77),Ya. B.Knyajnin(1740—91)vaboshqaijodkorlarningasarlaridayetakchilikqildi.
18-asroxiriva19-asrboshidaKlassitsizmYevropadatanazzulgauchradi. Uhayotbilanaloqasinitoborayoʻqotib, torshartlilikdoirasidadepsinibqoldi.