Mavzu: Kirish Xavfsizlik texnikasi o’rganish. Avtomobil tuzulishi xaqida umumiy ma’lumot

Tormoz yuritmasidagi kuchaytirgichlarning vazifasi va turlari.

Gidravlik tormoz yuritmasining kuchaytirgichlari. Tashi energiya manbai sifatida siilgan xavoni (pnevmokuchaytirgich), dvigatelning kiritish kollektoridagi xavoning siyraklanishini (vakuum kuchaytirgichlar) yoki nasos xosil iladigan suyulik bosimini (gidrokuchaytirgich) ishlatish mumkin.
Gidravlik tormoz yuritmasidagi gidrovakuum kuchaytirgich vakuum kamerasidan, gidrotsilindrlardan va membranali kuzatish mexanizmidan tashkil topgan. Vakuum kamera 1 korpusida (22.5-rasm) membrana 2 joylashgan. Membrana hrtasiga tarelka 3 hrnatilgan bhlib, prujina 5 ga tiralib turadi. Tarelkaning hrtasiga porshen turtkichi 4 ning uchi otirilgan. Vakuum kamerasidagi A bhlim shlang orali kuzatish mexanizmidagi G bhlim bilan tutashgan. Vakuum kamerasidagi B bhlim taskari klapan orali dvigatelning kiritish kollektoriga tutashgan. Gidrovakuum kuchaytirgichining silindri 19 da zichlovchi korpus 20 joylashgan. Bu zichlovchi korpus shuningdek porshen turtkichi 4 uchun yhnaltiruvchi vazifasini o’am bajaradi. Zichlovchi korpus bilan silindr irrasi orasiga adaluvchi (tiraluvchi) xala 18 joylashtirilgan. Bu xala klapan turtkichi 17 va porshen 16 ning aytaruvchi prujina 5 ta’sirida siljishini chegaralab turadi. Porshen turtkichi 4 porshen 16 bilan shtift 22 yordamida ulangan. Porshen ichiga sharikli klapan 15 joylashtirilgan. Porshen silindr ichida zichlovchi manjeta 14 yordamida zichlangan. Porshenning hyi ismiga klapan turtkichi 17 joylashtirilgan. Bu turtkich uchli plastinka shaklida bhlib, porshenning hyi ismida o’arakatlanadi. Silindrning yuori ismiga ikkita htkazish klapanlari 13 hrnatilgan bhlib, silindrga suyulik thldirilganda o’avoni chiarib yuborish uchun xizmat iladi.

a-bo’ylamaqirqim;
b-sxema;
1-vakuum kamerasi;
2-membrana;
3-tarelka;
4-turkich;
5-va11-membrana prujinalari;
6-vakuum klapani;
7-klapanlar prujinasi;
8-atmosfera klapani;
9-opo;
10-«kuzatuv» mexanizmining korpusi;
12-«kuzatuv» mexanizmining membranasi;
13-htkazish klapanlari;
14-manjeta;
15-sharikli klapan;
16-porshen;
17-klapan turtkichi;
18-tayanch shaybasi;
19-silindr;
20-zichlovchi korpus;
21-gayka;
22-shtift;
23-plunjer;
A-D-o’ajmlar.




22.5-rasm. Gidrovakuum kuchaytirgichi sxemasi.

Silindr 19 ning flanetsi bilan kuzatish mexanizmining korpusi 10 orasiga membrana 12 hrnatilgan. Membrananing hrtasidagi teshikka vakuum klapanining egari joylashtirilgan. Bu egar plunjer 23 bilan bir butun ilib ishlangan va plunjerning irrasi membrana 12 ga tegib turadi. Prujina 11 membrana va plunjerni pastki o’olatga siib turadi. Plunjer 23 vakuum silindri 19 ning yuori ismidagi teshikka joylashtirilgan. Yassi rezinadan tayyorlangan vakuum klapani 6 va atmosfera klapani 8 bir biri bilan sterjen yordamida ulangan va prujina 7 ta’sirida pastki o’olatda bhladi Atmosfera klapani hz egariga joylashganda kuzatish mexanizmidagi G va D bhlimlar bir biridan uziladi. D bhlim o’avo filtri orali atmosfera bilan tutashgan.

Tormoz pedali bosilmaganda vakuum kamerasidagi membrana 2, porshen turtkichi 4 va porshen 16 aytaruvchi prujina 5 ta’sirida eng chap (boshlansich) o’olatda bhladi. Klapan turtkichi 17 shayba 18 ga adalib turadi va klapan turtkichining uchi sharikli klapan 15 ni ochi o’olatda ushlab turadi. Bu paytda kuzatish mexanizmidagi membrana 12 va plunjer 23 prujina 11 ta’sirida pastga siilgan, vakuum klapani 6 ochi va atmosfera klapani 8 yopi o’olatda bhladi. Kuzatish mexanizmidagi V va G bhlimlarda bir xil siyraklanish o’osil bhladi, shuning uchun membrana 2 ning ikkala tarafidagi bosim teng bhladi.
Tormoz pedali bosilganda asosiy tormoz silindridagi suyulik trubkalar orali va gidrovakuum kuchaytirgichidagi sharikli klapan 15 orali sildirak silindrlariga uzatiladi. Sildirak silindrlaridagi porshenlar kolodkalarni barabanga siadi. Tormoz pedalidagi kuch oshirilsa yuritmadagi suyulik bosimi oshadi va plunjer 23 o’amda kuzatish mexanizmining membranasini yuoriga siljitadi. Bu paytda vakuum klapani yopiladi o’amda V va G bhlimlar bir biridan uziladi. Plunjer 23 yana o’am yuoriga khtarilganda atmosfera klapani 8 ochiladi va bhlim G bilan vakuum kamerasidagi bhlim A ga o’avo kira boshlaydi. Bhlim A da bosim oshadi.
Vakuum kamerasining A va V bhlimlaridagi bosim o’ar xil bhlgani uchun porshen turtkichi va porshen hng tarafga siljiydi. Lekin klapan turtkichi 17 siljimaydi va shuning uchun sharikli klapan yopiladi. Sharikli klapan yopilgandan s’hng porshen 16 ning siljishi natijasida suyulikning bosimi oshadi va bu bosim sildirak silindrlariga uzatiladi.
Kuzatish mexanizmining G bhlimidagi o’avo bosimi oshishi bilan membrana pastga siljiydi va atmosfera klapani hz egariga joylashadi. Bu vatda kuzatish mexanizmining membranasiga yuoridan va pastdan ta’sir etuvchi kuchlar tenglashadi. Pastdan membranaga plunjer kuchi ta’sir etadi, bu kuch tormoz pedalidagi kuchga botsli bhladi. Yuoridan membranaga kuzatish mexanizmining G bhlimidagi o’avo bosimi ta’sir etadi, bu bosim vakuum kamerasining A bhlimidagi bosimga teng bhladi. Khrilayotgan kuchlarning tengligi tormoz pedalidagi kuch bilan gidrovakuum kuchaytirgich o’osil ilayotgan hshimcha bosim orasidagi botslilikni aks ettiradi. Demak, tormoz pedaliga hyilgan ma’lum kuchga sildirak silindrlarida o’osil bhlayotgan ma’lum bosim mos keladi.
Tormozlanish tugaganda plunjerga ta’sir etayotgan bosim kuchi kamayadi va membranaga ta’sir etayotgan kuchlar tengligi buziladi. Membrana pastga siljiydi va vakuum klapanini ochadi. G va A bhlimlardagi o’avo bosimi pasayadi va membrana 2 ning ikkala tarafidagi siyraklanish tenglashadi. Vakuum kamerasidagi membrana, porshen turtkichi va porshen aytaruvchi prujina ta’sirida hzining boshlansich o’olatiga aytadi. Klapan turtkichi shayba 18 ga adaladi va sharikli klapanni ochadi. Sildirak silindrdagi suyulik kolodkalarning aytaruvchi prujinalari ta’sirida asosiy tormoz silindrlariga siib chiariladi.
Dvigatel thxtaganda teskari klapan gidrovakuum kuchaytirgichi va kiritish kollektorini bir biridan ajratib hyadi. Shuning o’isobiga vakuum kamerasida siyraklanish salanadi va ishlamayotgan dvigatelda bir-ikki marta samarali tormozlanish imkoniyatini beradi.
Tormoz kuchlari rostlagichi ora osmaning ezilishiga arab, ora sildiraklar konturidagi suyulik bosimini avtomat tarzda hzgartirish uchun va shuning o’isobiga ora sildiraklardagi tormoz kuchini chegaralab, ora sildiraklarni sirpanishdan salash uchun xizmat iladi.



1-torsion;
2-trubka;
3-porshen;
4-probka;
5-vtulka;
6-trubka;
7-porshen kallagi;
8-tarelka;
9-prujina;
10-rezina o’ala;
11-korpus;
12-ora tormoz mexanizmlari;
13-pedal;
14-asosiy silindr;
15-old tormoz mexanizmlari


22.6-rasm. Tormoz kuchlarini rostlagichi sxemasi.

Tormoz kuchlari rostlagichining korpusi 11 avtomobil kuzoviga mao’kam hrnatilgan (22.6-rasm). Korpusning ichida porshen 3 joylashgan. Porshen shtoki avtomobilning ora khprigiga ulangan torsion 1 ga tiralib turadi. Korpusning ichida vtulka 5 joylashgan bhlib, vtulka va porshenning kallagi orasida o’alasimon tirish o’osil bhladi. Vtulka porshenning rezinali zichlovchi manjetasi 7 ga siib turiladi. Porshen shtokiga kiygizilgan prujina 9 bir uchi bilan tarelka 8 ga tiraladi, ikkinchi uchi bilan zichlovchi rezina o’ala 10 ga tiraladi. Porshenning yelkasida suyulik htishi uchun «a» teshiklar oldirilgan. Rostlagich korpusi opo 4 bilan yopilgan.

Tormoz kuchlari rostlagichi korpusidagi A bhlim asosiy tormoz silindri 14 ga trubka 2 orali ulangan. B bhlim esa ora sildirak silindrlariga trubka 6 orali ulangan.
Tormoz pedali 13 bosilganda suyulik asosiy tormoz silindri 14 dan oldingi 15 va ora 12 sildirak silindrlariga uzatiladi. Ora sildirak silindrlariga suyulik tormoz kuchlari rostlagichi orali htadi. Rostlagich korpusida suyulik A bhlim orali, porshen yelkasidagi teshik orali va porshen kallagi bilan vtulka orasidagi o’alasimon tirish orali htadi. Suyulik bosimining oshishi rostlagich porsheniga ikki tarafdan o’ar xil ta’sir etadi: yuori tarafdan bosim porshenning thla yuzasi (PD²G’4) orali ta’sir etsa, pastgi tarafdan P(D²-d²)G’4 yuza orali ta’sir etadi. Ta’sir etayotgan kuchlarning o’ar-xilligi o’isobiga porshen pastga siljiydi. Natijada porshen kallagi bilan zichlovchi o’ala 7 orasidagi tirish kamayadi. Porshen kallagi zichlovchi o’alaga siilganda rostlagichning A va B bhlimlari bir biridan ajraladi. Shuning natijasida A bhlimdagi suyulik bosimi khpro, B bhlimdagi suyulik bosimi kamro oshadi. A va B bhlimdagi bosimlarning nisbati porshen kallagining ikkala tarafidagi yuzalar nisbatiga teng bhladi. Shuningdek oldingi sildirak silindrlaridagi bosim ora sildiraklardagi bosimga nisbatan tezro oshadi.
Ora osmadagi ezilish ancha kam bhlsa, ya’ni ora sildiraklardagi vertikal reaksiyalar ancha kam bhlsa, torsiondan shtokka uzatilayotgan kuch shuncha kam bhladi va rostlagichning A va B bhlimlari kam bosimda o’am bir biri ajraladi. Natijada ora sildiraklardagi tormoz kuchlari sildiraklardagi yuklanishlarga va avtomobil sekinlashishiga arab hzgaradi.
Ora sildiraklarni blonirovkalanishdan salash avtomobil sirpanishning oldini oladi va o’arakat xavfsizligini oshiradi.