Mavzu. Kimyoviy tola va iplarni o`rganish metodikasi. Reja Kirish

Tabiiy ipak. Uzluksiz ingichka iplardan va ipak qurtidan olingan mahsulotga tabiiy ipak deyiladi. Tabiiy ipak iplari ikki xil qurtlardan olinadi.
1. Tut bargi bilan boqilgan qurtlardan
2. Eman (dub) daraxtining bargi bilan boqilgan qurtlardan.
O’zbekistonda 100 foiz tabiiy ipak iplari tut bargi bilan boqilgan qurtlardan olinadi.
Ipak qurtining bitta nasli 4 bosqichdan o’tadi.
1. Urug’I (grena). 2. Qurt. 3. G’umbak (kukola). 4. Kapalak.
Ipak qurti 25-35 kun tut bargini yev rivojlanadi. Shu o’sish jarayonida 4 marotaba po’st tashlaydi. 5-tullashda qurt o’zini himoya qilish uchun qobiq yasaydi, ya’ni pillani hosil qiladi.
Qurt ipini o’rab bo’lgandan keyin pilla ichida g’umbak bo’lib qoladi. 10 kundan keyin g’umbak kapalakka aylanadi va pillani teshib uchib chiqadi. Bir, ikki haftadan keyin urg’ochisi urug’ socib o’ladi. Shu bilan nasl tamom bo’ladi.
Cheksiz uzun ip olish uchun teshik bo’lmasligi kerak. Shuning uchun pilla ichidagi g’umbak o’ldiriladi va pilla quritiladi.
Quritilgan pilla pillakashlik fabrikalariga topshiriladi. Fabrikalarda pillani saralab qaynoq suvda ipning uchini topib pillani chuviladi. Ya’ni, uzun ipi olinadi. Pillani chiqindilarini titib, tozalab yigirilgan ip olinadi.
Bitta pillani ipi ingichka va nochor boladi. Shuning uchun topshiriqqa muvofiq 4-10 pillaning ipi birgalikda chuviladi.
Pillada 48-52 foiz ip bo’ladi. C huviladigan uzun ipning miqdori 28-32 foiz ip boladi. Pillalardan asosan 4 xil yo’g’onlikdagi iplar olinadi: 2,33 teks: 3,22 teks: 4,65 teks. Asosiy va qo’shimcha ko’rsatkichlari bo’yicha 3 navga bo’linadi: I, II, III. Pilla ipini xususiyatlari tola, ip assortiment qismida beriladi.

Tosh paxta tolasi. Tosh paxta tolasi - tabiiy ma’danlardan olinuvchi tola. Ushbu ma’danlar Kanada, Zimbabve, Janubiy Afrika Respublikalarida, Rossiyadagi Tuva viloyatida va Ural tog‘larida, hamda qisman Qozog‘istonda topiladi. Olingan ma’danlar bir necha marta maydalangandan keyin ular alohida - alohida tolalarga bo‘linadi. Tosh paxta tolasi olovga chidamli tola hisoblanadi. Tosh paxta va paxta, viskoza yoki boshqa kimyoviy tolalar aralashmalaridan olingan ipdan o‘tgan himoya qiluvchi va kimyo sanoatida qo‘llaniluvchi gazlamalar ishlab chiqariladi. Bundan tashqari, tosh paxta tolasi elektr izolyatsiyalash xususiyatga ham ega.