Mavzu: kimyoviy bog’lanish va uning turlari. Reja

n=2 spx py pz s px py pzp pn=1 
o‘zaro o‘zgaradi va bir xil shakl hamda energiyaga ega bo‘lgan elektron orbitallar hosil bo‘ladi. Gibrid orbital asimmetrik va yadrodan bir tomonga qattiq cho‘zilgan bo‘ladi. Gibrid orbitallar elektronlarining ishtirokida hosil bo‘ladigan kimyoviy bog‘lanish gibridmas sof s- va p- orbitallarning elektronlari ishtirokida hosil bo‘lgan bog‘lanishdan puxtaroq bo‘ladi, chunki gibridlanishda orbitallar bir-birini ko‘proq qoplaydi. Muayyan atomning bog‘lanishlari hosil bo‘lishida turli tipdagi elektronlar (bizning misolimizda s- va p- elektronlar) ishtirok etganda gibridlanish amalga oshadi. Bunda gibrid orbitallar soni dastlabki orbitallar soniga teng bo‘ladi. Shunday qilib, BeCl2 molekulasida kimyoviy bog‘lanish hosil bo‘lishida markaziy atomning, ya’ni berilliyning bitta s- va bitta p- elektroni ishtirok etadi. Bu holda orbitallarning sp-gibridlanishi (es-pe- gibridlanish deb o‘qiladi) sodir bo‘ladi Ikkita gibrid orbital bir-biriga nisbatan 180° li burchak ostida joylashadi, ya’ni BeCl2 molekulasi chiziqsimon shaklda — uchala atomning hammasi bir chiziqda joylashgan Bor xlorid BCl3 molekulasida markaziy atom orbitallari sp2-gibridlanadi (es-pe — ikki gibridlanish deb o‘qiladi). Bor atomida (elektron tuzilishi 1s2 2s2 2p1, qo‘zg‘algan holatida 1s2 2s1 2p2) gibridlanishda bitta va ikkita p- elektronlar orbitallari ishtirok etadi; buning natijasida bir-biriga nisbatan 120° li burchak ostida joylashgan uchta gibrid orbitallar hosil bo‘ladi BCl3 molekulasi markazida B atomi joylashgan yassi teng tomonli uchburchak shaklida bo‘ladi. Gibrid orbitallarning o‘qlari orasidagi burchak 120° ni tashkil etadi, to‘rtta atomning hammasi bitta tekislikda yotadi. Metan molekulasi hosil bo‘lishida uglerod atomida bitta sva uchta p- elektronlarning orbitallari gibridlanadi hamda to‘rtta bir xil gibrid orbitallar hosil bo‘ladi. Bunday gibridlanish sp3-gibridlanish deyiladi (es - pe—uch gibridlanish, deb o‘qiladi) Gibrid orbitallarining o‘qlari orasidagi valent burchak 109° 28(minut) ga teng. Uglerod atomining to‘rtta gibrid sp3- orbitallari bilan to‘rtta vodorod atomi sorbitallarini bir-birini qoplashi natijasida to‘rtta bir xil bog‘ lanishli mustahkam metan molekulasi hosil bo‘ladi.