Mavzu: Kichik guruh yoshidagi bolalarning vaqtni chamalash haqidagi tasavvurlarini shakllantirish. Reja

16.Mavzu: O‘rta guruh yoshidagi bolalarning kattalik haqidagi
tasavvurlarini shakllantirish.
1. Predmetlarning o'lchamlarini laqqoslashga o‘rgatish.
2. Buyumlarning o'lchami o'rtasidagi munosabatni aniqlashga o‘rgatish.


Predmetlarning o'lchamlarini laqqoslashga o‘rgatish.
Birinchi faslda va ikkinchi fasl boshida narsalarning o'lchamlarini taqqoslashni mashq qildirish uchun mashg'ulotlaming oz qismi ajratiladi, bunda mashg‘ulotlar sanashni o‘rgatish ishi bilan boshlanadi. Mashq- larning maqsadi — o'lchamlari liar xil va bir xil bo'lgan 2 narsani uzunligiga, eniga, balandligiga. qalinligiga va umumiy hajmiga qarab ustma-ust va yonma-yon qo'yish harnda ko'z bilan chamalash usullaridan foydalanib taqqoslash ko'nikmasim mustahkamlashdir.
Pedagog namoyish qilinadigan matcrialning narsalari hajmi o'rtasidagi farqni 5-4 sm. gacha, tarqatma matcrialda esa 3-2 sm. gacha asta-sekin qisqartirib boradi. Bolalar doim uchratib turadigan narsalar: harllar. tasmalar, taxtachalar, qog'oz varaqlari, quti- chalar, minorachalar, qalamlar va boshqalardan foydalaniladi.
Tarbiyachi bolalarga turli kattalikdagi predmetlarni yonma- yon, ustma-ust qo'yish usullaridan qanday foydalanish kcrakligini eslatadi.
Bolalar narsalarning katta-kichikligini ko'z bilan chamalab, ulami yonma-yon qo'yib, o'z taxminlari qanchalik to'g'ri ckanligini tekshiradilar.
Ular nutqida faqatgina narsa o'lchamlarining munosabatlari («uzunroq-qisqaroq» va boshqalar) cmas, balki bu munosabatlarni aniqlash usullari ham o‘z aksini topishi kerak. Bolalarga quyidagi savollami bcrish foydali: «Qaysi tasma cnliroqligini qanday bilisli mumkin? Ulami qanday qilib yonma-yon qo'yish kerak? Havo rang sharfcha oq sharfchaga qaraganda enliroq ekanligini qanday bilsa bo'ladi?» va hokazo. Bolalar tegishli taxminiy harakatlardan birmuncha ongli ravishda foydalanadilar.
Bolalami birdaniga 2 o'lchovni—uzunlik va kenglikni ko'rib chiqib, predmctlar o'lchamini taqqoslashga va tahlil qilishga o'rgatishga birinchi marta kirisha boshlaydi.
O'rta gumhda yassi narsalarning uzunligi va kengligini taqqoslash bilan cheklaniladi. Uzunlik yoki kenglik bir-biridan faqat uzunligi yoki kengligi bilan farq qiladigan harxil katta-kichiklikka cga bo’lgan 2 narsani taqqoslash natijasida aniqlanadi.
Bu ishni amalga oshirishda harakat vositasidan kcng foyda- lanish, masalan, narsalarning uzunligini taqqoslashda qo‘lini ular- ning bo‘yi bo‘ylab yurgizish, kengligini taqqoslashda — ko'nda-
langiga, balandligini taqqoslashda esa narsa ostidan to yuqori chekkasigacha, ya’ni qo'lni pastdan yuqoriga yurgazishni taklif qilish zarur. Bolalar diqqati qaysi narsa bo'ylab—uzun narsa bo'yichami yoki qisqa narsa bo'yicha «uzoqroq yuguradi», ana shunga jalb ctiladi. Bolalar qoMlarini ikki tomonga yozib yoki barmoqlarini kerib narsaning uzunligi (kengligi va hokazo) qanday ekanligini ko'rsatadilar. Tarbiyachi ularning diqqatini qo'llar yoki barmoqlar orasining ochilish darajasiga: katta ochilganligiga, ozgina, sal-pal ochilganligiga jalb etadi. Harakat vositalaridan foydalanib, bolalarning narsalar o'lchamini aniqroq idrok etishlariga xizmat qiladi.
Bolalar narsalarning uzunligi va kengligini taqqoslaydilar, kengligi teng, lekin uzunligi har xil narsalami, uzunligi tcng bo'lsa ham kengligi tcng bo'lmagan narsalami, uzunligi va kengligi tcng narsalami topadilar.
Mazkur ish uchun 3 ta maxsus mashg'ulot bag'ishlanadi. Mana shu mashg'ulotlarda parallel ravishda «Dastur»ning boshqa bo’limlari («Kattalik», «Shakl») ham mustahkamlanadi.