Mavzu. Keynsning tovarlar va xizmatlar bozorida makroiktisodiy muvozanat modeli

7.2. Haqiqiy va rejalashtirilgan xarajatlar. 

Ishlab  chiqarishning  kamayishi  natijasida  mumkin  bo„lgan  yo„qotishlarning 

oldini  olish  uchun  yalpi  talabni  tartibga  solib  turadigan  faol  davlat  siyosati  zarur. 

Shuning  uchun  ham  Keynsning  iqtisodiy  nazariyasini  ko„p  hollarda  yalpi  talab 

nazariyasi  deb  yuritiladi.  Yalpi  talab  komponentlari,  ayniqsa    investitsiyalarning 

o„zgarishi makroiqtisodiy beqarorlik sabablaridan biridir. 

“Haqiqiy  investitsiyalar  rejalashtirilgan  va  rejalashtirilmagan  investitsiyalar 

miqdorini  o„z  ichiga  oladi.  Rejalashtirilmagan  investitsiyalarga  tovar  –  moddiy 

zahiralariga  (TMZ)  investitsiyalardagi  kutilmagan  o„zgarishlar  kiradi.  Ushbu  

rejalashtirilmagan  investitsiyalar  tenglashtiruvchi  mexanizm  sifatida  jamg„arma  va 

investitsiyalar  miqdorining  o„zaro  bir-biriga    mos  kelishiga  olib  keladi  va 

makroiqtisodiy muvozanatni ta‟minlaydi”

1

.  

Rejalashtirilgan xarajatlarga uy xo„jaliklari, firmalar, davlat va tashqi dunyoning 

mahsulot  va  xizmatlarni  sotib  olishga  mo„ljallagan  xarajatlari  kiradi.

2

  Firmalar 

tomonidan ishlab chiqarilgan mahsulotlarni sotishdagi kutilmagan o„zgarishlar tovar 

moddiy  zahirasiga  rejalashtirilmagan  investitsiyalar  qilishga  olib  kelsa,  haqiqiy 

xarajatlar rejalashtirilgan xarajatlardan farq qiladi.  

Rejalashtirilgan  xarajatlar  funksiyasi:  E=C+  I  +G+Xn    ko„rinishiga  ega. 

Dekmak  uning  grafigi  iste‟mol  funksiyasi  (C=a+  b  (Y-T))  grafigiga  nisbatan  

I+G+Xn    miqdorda  yuqoriga  surilgan  bo„ladi.  Keltirilgan  Xn  -sof  eksport  bo„lib, 

uning funksiyasi esa quyidagi ko„rinishga ega:  

   Xn =  g - m’Y 

Bu yerda :g – avtonom sof eksport; 

m‟ - importga chegaralangan moyillik;  Y – daromad. 

                                                           

1

  Агапова  Т.А.,  Серегина  С.Ф.  Макроэкономика:Учебник.-10-е  изд.перераб.  и  доп.-М.:Издательство  “МФПУ 

Синергия”, 2013.,  114-с 

2

 N. Gregory Mankiw.  Macroeconomics. 8 th edition. Harvard University. (NY.: Worth Publishers, 2015): 305 

---

 

4 

 Importga  chegaralangan  moyillikimport  xarajatlaridagi  o„zgarish  miqdorini 

bunga sabab bo„lgang„ daromadlardagi o„zgarish miqdoriga bo„lib topiladi.