Урарту маданиятини ўрганиш ишига М.В.Николский ўзининг салмоқли ҳиссасини қўшади. У нафақат рус оссурологи бўлибгина қолмай, балки йирик урартушунос олим эди
Урарту маданиятини ўрганиш ишига М.В.Николский ўзининг салмоқли ҳиссасини қўшади. У нафақат рус оссурологи бўлибгина қолмай, балки йирик урартушунос олим эди.
Урарту маданиятини ўрганиш ишига М.В.Николский ўзининг салмоқли ҳиссасини қўшади. У нафақат рус оссурологи бўлибгина қолмай, балки йирик урартушунос олим эди.
У Кавказорти бўйлаб кўплаб саёҳат қилади, тепаликларда қазишма ишлари олиб боради, қояларга кўтарилиб, Урарту ҳукмдорларининг ёзувларини кўчириб олар эди. Унинг «Россия ҳудудида Ван подшоларининг миххат ёзувлари» деб номланган йирик рисолалари жаҳон олимларининг эътиборини тортди. 1939 йилдан бошлаб еса Б.Б.Пиотровский биринчи марта Ереван раёнидаги Кармир-Блур тепалигида қазишма ишларни бошлади. Кармир-Блур арманчада «Қизил тепалик» деган маънони англатади.
мил. авв. I минг йилликнинг биринчи чорагида Яқин Шарқ мамлакатлари орасида етакчи мавқеи бўлган Урарту ҳам таълуқли. Франция 1827-йилда Осиё жамияти ёш олим Шулцга Моисея Ҳоренскийнинг баён қилган Шамирнинг ажойиб ёдгорликлари бор Вани туманидаги текшириришга учун юборди. Узоқ саёҳатдан сўнг келган Ванга Шулц шиддат ишлай бошлади. Бу пайтда Ван шаҳри хақиқий бир музей эди. Шулц миххат ёзувларига шунингдек, айрим Арман черковининг ёки хусусий уй деворларидан кўчирилган базалт тошларга кираверишда тошларга эътиборини қаратди. Унда ҳам бу ёзув тизими ҳақида ҳам, тили ҳақида ҳеч қандай тассавурлар бўлмаса ҳам уларнинг жуда аниқ бўлган нусхаларини олди. Улардан Ван миххатларини расшифровкаси устида ишлайдиган олимлар узоқ вақт давомида фойдаландилар. Шулц бу ерга ташриф буюрди ва Ван қоясининг батафсил тавсифи берди. У қалъага лой ғиштли деворлари билан ўралаган тик йўл орқали энг юқори поғонасига кўтарилди. қалъа ҳарбий аҳамиятдан кўра, кўпроқ музейни эслатар эди. Турклар томонидан Шулцга бу ерга киришга рухсат берилмайди. Шулц иши 1829 йилда вафотидан кейин тўхтаб қолган.
Тоғ яқинида курдлар томонидан ўлдирилган Жуламеркни Франция етказиб материалларни фақатгина Осиё жамияти котиби Мол томонидан 1840-йилда чоп этилган. Бу нашрда 42 та миххат ёзувларида бир нусхасини ва баъзи асору атиқаларнинг, шунингдек Ванга ўйилган биноларнинг батафсил тавсифи мавжуд. Бу вақтга келиб, олимлар Урарту ёзувларининг бошқа нусхаларидан ҳам хабардор бўлди. Роулинсон 1838 йилда бундай матнлар бир нечатасини қайд этган эди ва 1840 йилда немис илмий ходимларидан Мюлбах ва Молткелар Изоглу қишлоғидаги бундай ёзувларнинг бирига эътибор қаратди. ХIХ асрнинг 40-ларида Дажла бўйида, қадимий Оссурия шоҳлиги марказидаги археологик кашфиётлар Яқин Шарқнинг қадимий тарихини янада ўрганишга туртки берди. Мосул француз консули Ботта 1842 йилдан 1844 йилгача Кюнжиқ тепалигидаги қадимий Ниневия ўрнида ва Ҳорсаободдаги Саргон саройи қолдиқлари археологик қазишлар ўтказган. Бу ердаги сарой деворлари шоҳ ҳаётидан лавҳалар ва унинг ҳарбий кампаниялари билан боғлиқ кўп бўртма расмлар билан қопланган эди. Бу тасвирларнинг билан бирга миххат шаклидаги ёзувлар ҳам бор эди. Рассом Фланденом бўртма суръатлар ва Париж етказиб бошқа материаллар Кичик Осиёнинг тарихига бўлган умумий қизиқиш уйғотди. 1845-1849 йиллардаги Лаярд икки экспедициялар чоғида Нимруддаги (Калҳа) Ашурнасирпал саройида қазиш ишларини олиб борди ва тўхтаб қолган француз экспедицияси Ниневиядаги Синахариб саройида қазишларни давом эттирди.
Тоғ яқинида курдлар томонидан ўлдирилган Жуламеркни Франция етказиб материалларни фақатгина Осиё жамияти котиби Мол томонидан 1840-йилда чоп этилган. Бу нашрда 42 та миххат ёзувларида бир нусхасини ва баъзи асору атиқаларнинг, шунингдек Ванга ўйилган биноларнинг батафсил тавсифи мавжуд. Бу вақтга келиб, олимлар Урарту ёзувларининг бошқа нусхаларидан ҳам хабардор бўлди. Роулинсон 1838 йилда бундай матнлар бир нечатасини қайд этган эди ва 1840 йилда немис илмий ходимларидан Мюлбах ва Молткелар Изоглу қишлоғидаги бундай ёзувларнинг бирига эътибор қаратди. ХIХ асрнинг 40-ларида Дажла бўйида, қадимий Оссурия шоҳлиги марказидаги археологик кашфиётлар Яқин Шарқнинг қадимий тарихини янада ўрганишга туртки берди. Мосул француз консули Ботта 1842 йилдан 1844 йилгача Кюнжиқ тепалигидаги қадимий Ниневия ўрнида ва Ҳорсаободдаги Саргон саройи қолдиқлари археологик қазишлар ўтказган. Бу ердаги сарой деворлари шоҳ ҳаётидан лавҳалар ва унинг ҳарбий кампаниялари билан боғлиқ кўп бўртма расмлар билан қопланган эди. Бу тасвирларнинг билан бирга миххат шаклидаги ёзувлар ҳам бор эди. Рассом Фланденом бўртма суръатлар ва Париж етказиб бошқа материаллар Кичик Осиёнинг тарихига бўлган умумий қизиқиш уйғотди. 1845-1849 йиллардаги Лаярд икки экспедициялар чоғида Нимруддаги (Калҳа) Ашурнасирпал саройида қазиш ишларини олиб борди ва тўхтаб қолган француз экспедицияси Ниневиядаги Синахариб саройида қазишларни давом эттирди.
