Mavzu: katta malumotlar analitikasi

Mavzu: katta malumotlar analitikasi

Katta ma'lumotlar analitikasi - bu biznes qarorlarini yaxshiroq qabul qilishga yordam beradigan tendentsiyalar, xaridorlarning xatti -harakatlari va bozor afzalliklarini aniqlash uchun katta va murakkab ma'lumotlar manbalarini tahlil qilish jarayoni.

Katta ma'lumotlar analitikasi - bu biznes qarorlarini yaxshiroq qabul qilishga yordam beradigan tendentsiyalar, xaridorlarning xatti -harakatlari va bozor afzalliklarini aniqlash uchun katta va murakkab ma'lumotlar manbalarini tahlil qilish jarayoni.

Katta hajmli maʼlumot (inglizcha: Big data) — katta hajmdagi ma´lumotlarga nisbatan qo´llanadigan termin hisoblanadi(odatda terabayt, ekzabayt va petabaytlar darajasida). Ushbu ma´lumotlarni amaldagi va yangi yaratilayotgan texnologiyalar yordamida to´plash, taqsimlash, o´zgartirishlar kiritish, tahlil qilish, saqlash va vizual shaklda tasvirlash imkoni bo´lishi kerak. Ma´lumotlar miqdorining tez o´sishiga so´nggi yillarda kuzatilayotgan texnologik taraqqiyot va buning natijasi hisoblanmish mashina tomonidan yaratilayotgan ma´lumotlarning ko´payib borishi sababchidir. RFID-texnologiyasining keng tarqalishi, elektron transaksiyalarning moliya sohasida keng qo´llanilishi, ilmiy-tadqiqot muassasalarining to´plagan natijalari, web-texnologiyalarining keng tarqalishi, telekommunikasion tizimlardagi protokollar shular jumlasidandir.

• Katta hajmli maʼlumot (inglizcha: Big data) — katta hajmdagi ma´lumotlarga nisbatan qo´llanadigan termin hisoblanadi(odatda terabayt, ekzabayt va petabaytlar darajasida). Ushbu ma´lumotlarni amaldagi va yangi yaratilayotgan texnologiyalar yordamida to´plash, taqsimlash, o´zgartirishlar kiritish, tahlil qilish, saqlash va vizual shaklda tasvirlash imkoni bo´lishi kerak. Ma´lumotlar miqdorining tez o´sishiga so´nggi yillarda kuzatilayotgan texnologik taraqqiyot va buning natijasi hisoblanmish mashina tomonidan yaratilayotgan ma´lumotlarning ko´payib borishi sababchidir. RFID-texnologiyasining keng tarqalishi, elektron transaksiyalarning moliya sohasida keng qo´llanilishi, ilmiy-tadqiqot muassasalarining to´plagan natijalari, web-texnologiyalarining keng tarqalishi, telekommunikasion tizimlardagi protokollar shular jumlasidandir.

• Big Data aslida ilmiy-tadqiqotga aloqador sohalarda avvaldan ham mavjud bo´lgan bo´lsa-da, lekin so´nggi yillardagina ushbu fenomen ko´proq tilga olinadigan bo´ldi. Buning sababi shundaki, katta miqdordagi ma´lumotlarni tahlil qilish endi iqtisodiy tashkilotlar tomonidan ham keng qo´llanila boshlanishi va buning oqibatida ma´lumotlar tahlilining raqobatbardoshlikni oshirish va samaradorlikni kuchaytirish kabi muhim masalasarda asosiy o´rinni egallaganidir. Big Data odatiy Bosh Informasion Mutaxassis (Chief Information Officer - CIO) uchun qo´shimcha vazifalar va talablar yaratishdan tashqari, yangi Ma´lumot Boshqaruvchisi (Data Steward) va Ma´lumot bo´yicha mutaxassis (Data Scientist) kabi kasblarning paydo bo´lishiga olib keldi.

Yangi texnologiyalar, qurilmalar va aloqa vositalarining tezkor rivojlanishi, ijtimoiy tarmoqlarning keng miqyosda yoyilishi ta’sirida insoniyat tarafidan ishlab chiqilayotgan ma’lumotlar miqdori keskin tarzda oshib bormoqda. Insoniyat yaralgan vaqtdan 2003-yilgacha to‘plangan ma’lumotlar 5 milliard gigabayt miqdoriga teng deb hisoblanadi va bu ma’lumotlar diskka yozilgan holatda butun bir futbol maydonini egallashi mumkin bo‘ladi.

• Yangi texnologiyalar, qurilmalar va aloqa vositalarining tezkor rivojlanishi, ijtimoiy tarmoqlarning keng miqyosda yoyilishi ta’sirida insoniyat tarafidan ishlab chiqilayotgan ma’lumotlar miqdori keskin tarzda oshib bormoqda. Insoniyat yaralgan vaqtdan 2003-yilgacha to‘plangan ma’lumotlar 5 milliard gigabayt miqdoriga teng deb hisoblanadi va bu ma’lumotlar diskka yozilgan holatda butun bir futbol maydonini egallashi mumkin bo‘ladi.
• Ushbu miqdordagi ma’lumotlar 2011-yilda har ikki kunda yaratilgan bo‘lsa, 2013-yilga kelib, insoniyat tomonidan 5 milliard gigabayt ma’lumot har 10 daqiqada yaratilmoqda. Bu o‘z navbatida, fanda yangi atama — katta hajmli ma’lumotlar (Big Data) tushunchasining yaralishiga sabab bo‘ldi. Bu turdagi katta hajmli ma’lu­motlar bilan ishlashda, hozirda yangidan-yangi algoritm va texno­logiyalar ishlab chiqilmoqda va amaliyotda keng qo‘llanilmoqda.

Agar ommaviy axborot vositalaridan tashqari saqlanayotgan ma’­lumotlar ko‘rib chiqilsa, qiziq tendensiyalar paydo bo‘ladi. 2007-yil­da 300 ekzabayt saqlangan ma’lumotlarning 7% analog formatda (qog‘oz hujjatlar, kitoblar, fotosuratlar), qolganlari esa raqamli formatda bo‘lgan. 2000-yilda bo‘lsa raqamli formatda saqlanadigan ma’lumotlar soni dunyodagi saqlanadigan ma’lumotlarning atiga bir chorak qismini tashkil etar edi. Qolgan 3 chorak ma’lumotlar esa qog‘oz hujjatlarda, plyonkalarda, plastinkalarda, magnit plastinkalarda va boshqa tashuvchilarda bo‘lgan.

• Agar ommaviy axborot vositalaridan tashqari saqlanayotgan ma’­lumotlar ko‘rib chiqilsa, qiziq tendensiyalar paydo bo‘ladi. 2007-yil­da 300 ekzabayt saqlangan ma’lumotlarning 7% analog formatda (qog‘oz hujjatlar, kitoblar, fotosuratlar), qolganlari esa raqamli formatda bo‘lgan. 2000-yilda bo‘lsa raqamli formatda saqlanadigan ma’lumotlar soni dunyodagi saqlanadigan ma’lumotlarning atiga bir chorak qismini tashkil etar edi. Qolgan 3 chorak ma’lumotlar esa qog‘oz hujjatlarda, plyonkalarda, plastinkalarda, magnit plastinkalarda va boshqa tashuvchilarda bo‘lgan.