Мавзу: Жисмоний тарбиянинг методик принциплари (қонуниятлари) ва уларни амалга ошириш йўллари

2.Кўргазмалик принцип ва уларни амалга ошириш йўллари ва аҳамияти;
Ko‘rgazmalilik prinsipi. O‘zbekiston jismoniy tarbiya tizimining didaktikasida "ko‘rgazmalilik" boshqaruvchi prinsiplaridan biri hisoblanadi. Birorta mashqni ko‘rsatish yoki demonstratsiya qilishganda, harakatni muhim elementlarini yo‘nalish, harakatning tezliklarini aniq tasavvur qilishda ko‘rgazmalilik metodi katta ahamiyatga egadir. Harakat tocg‘risida to‘g‘ri tasavvur hosil qilishda "ko‘rgazmali" qoMlanishlar yordam beradi. 0 ‘rgatishda Mko‘rgazmali" prinsipga amal qilish, o‘quv materialni konkret shaklida berish, bu materialni o‘zlashtirish va tushunishda katta ahamiyatga egadir. ”Kocrgazmalilik" o‘quv^rayonining ajralmas qismi boMib oMgatish bosqichlariga va yosh xususiyatlariga bogMiqdir. Birinchi o‘rgatish bosqichida, tanishtirishda "ko^gazmalilik" ko4proq ko‘rsatiladi, takomillashtirish bosqichida kamroq. Bolalaming yoshi qancha kichik boMsa, shuncha "ko‘rgazmalilik" prinsipi ko‘proq qoMlaniladi. Amaliyotda ikki xil bevosita "koMgazmalilik" qoMlaniladi. Bevosita ko‘rgazmalilikda o‘qituvchi yoki jismoniy jihatdan yaxshi rivojlangan o‘quvchi tomonidan mashqlar namoyish qilinadi, ko‘rsatib beriladi. Mashqlar ko4rsatib berilayotganda toMigMcha yoki mashqning bir qismi ko‘rsatib berilishi mumkin. Mashqlar ko‘rsatib berilishi bilan birga izohlab savollar berib aniqlab turilishi ham mumkin. Tasviriy ko‘rgazmalilikda qo‘shimcha vositalar qoMlaniladi, ya’ni kinogramma, chizma plakatlar, diogramma va boshqalardan foydalaniladi. Ko‘rgazmalik metodik prinsipi ifodali so‘z bilan ham amalga oshirish mumkin. Ivan Petrovich Pavlovni aytishicha, ifodali so‘z hamma qo‘zgotuvchilar qatori ta’sir etadi va ko‘p qirralidir. Ko‘rgazmalilik amalga oshirish uchun quyidagi qonunlarga amal qilishi kerak: 1. Urgatilayotgan harakatni qanday ko‘rsatish, hamda tushuntirish bilan ko‘rsatishni qanday olib borishni oldindan ocylash. 2. Tushuntirish va ko‘rsatishda, shug‘ullanuvchilarning bilimlarini, oldingi harakat tajribalarini, mashg‘ulot vazifasini va o‘sha o‘rganilayotgan mashqlarning xususiyatlarini hisobga olish. 3. Shug‘ullanuvchilar qanchalik yosh boMsa, qancha kuchsiz tayyorlangan boMsa, shunchalik kocp me’yorda ko‘rgazmalar bilan foydalaniladi. Bu holda 2 yo‘nalish - umum tayyorgarilk va maxsus yo‘nalishlarning organik birligi asosida hal etiladi. 1-chi yo‘nalishdagi mashg‘ulotlarning asosiy mazmuni hamma uchun bir xil, individuallashtirish esa asosan metodikaga bogMiq holda amalga oshiriladi. 2-chi yo‘nalishda esa, mashg‘ulotlarning faqat metodlari emas, balki mazmuni ham individual qiziqishga bogMiq holda amalga oshiriladi. Bu ikki yo‘nalishning birikmasi jismoniy takomillashuv har tomonlama va shu bilan bir vaqtda individuallashtirilgani uchun shart sharoitlar yaratib beradi.