Мавзу: Жисмоний тарбия мутахассисларининг касбий маҳоратларини такомиллаштириш

Оғзакилик услуби жисмоний тарбия жараёнида машқларни тушунтириш, машқларни 
ўзлаштириш бўйича суҳбатлар, мунозаралар, муҳокамалар ҳамда таҳлил этиш шаклида 
бўлади. Тушунтириш услуби мактабнинг барча синфларида қўлланилади. У машқнинг 
моҳиятини очиб беради, ўқувчиларда ҳаракат ҳақида тасаввур ҳосил қилади. Тушунтириш 
услубида қиёслаш, тақлид қилишни кўп қўллаш мумкин. Тушунтириш давомида 
ўқувчилар ҳам машқлар ва ҳаракатларга оид бўлган янги сўзларни ўрганиб борадилар. 
Қийин машқларни тушунтиришда эса болалар диққатини асосий мақсадга йўналтириш 
керак. Кўриниб турибдики, тушунтириш оғзакилик услубининг асосий шакли 
ҳисобланади ва ўқувчиларга ўрганиладиган материал ҳақида тўла тасаввур беради.
Ҳикоя болаларни машқларнинг янги турлари билан таништиришда; мазмун ва 
шаклга эга бўлган янги ўйинни ўрганишда қўлланилади. Ҳикоя усулида янги материал 
қизиқарли ривоят тарзида баён қилинади. Бунда ўрганиладиган материални яхши 
ўзлаштиришга ва машқларни яхши бажаришга замин яратилади. Ҳикоя услуби бошланғич 
синф ўқувчилари билан жисмоний тарбия дарслари ташкил этишда кўп қўлланилади. 
Ҳикояга қўйиладиган талаблар баён қисқа, қизиқарли, ифодали ва ҳиссий бўлиши керак.
Суҳбат савол-жавоб шаклида ўтказилади. Ўқитувчи йўлловчи саволлар ёрдамида 
материални ўзлаштириш даражасини аниқлайди, шунингдек, ўқувчиларда ўз фикрларини 
айтиш истагини қўзғайди. Суҳбат ўқитувчи ва ўқувчилар ўртасидаги муаммоларнинг 
қулай шакли бўлиб, ўрганиладиган ўқув материалини ўтилган ўқув материали билан 
боғлаш ва уни болалар тушунишлари даражасини аниқлаш улар диққатини 
фаоллаштириш учун фойдаланилади. Суҳбат доимо ўз мавзусига йўналтирилган 
қизиқарли бўлиши керак.
Буйруқ ва қарорлар жисмоний тарбия жараёнини бошқариш воситаси ҳисобланади. 
Бунинг асосида ўқитувчи жисмоний тарбия машғулотларида буйруқ бериб ўқувчиларни 
бошқариш масалаларини ҳал этади. Буйруқ ва қарорлардан ўқувчилар жисмоний 
машқларни бажараётганларида ва дарсни ўтиш жараёнида ўқитувчи раҳбарлик қилиш 
учун буйруқ ва қарорларидан фойдаланади. Буйруқ усуллари болаларда ҳаракатларни 
бажаришга бўладиган таъсир сифатида шаклланади. ўқитувчининг буйруқлари аниқ, 
лўнда ва қисқа бўлиши керак. Шунингдек оҳангли даражада бажарилиши керак.
Кўрсатмалар мактабнинг барча синфларида машқларни бажаришда қўлланилади. 
Кўрсатмалар бутун гуруҳга ёки бир ўқувчига тегишли бўлиши мумкин. Жисмоний 

---

53 
тарбияниниг оғзакилик услубидан яна бир шакли кўрсатма ва тавсиялардир. Улар 
жисмоний машқлар техникасини эгаллаш, хатоларни бартараф этиш ҳамда янги 
машқларни ўзлаштириш давомида бериб борилади.