Mavzu: Jismlarning bosib o’tilgan yo’li va unga ketgan vaqt. Bosib o’tilgan yo’l (masofa) va vaqt birliklari

Mavzu:Jismlarning bosib o’tilgan yo’li va unga ketgan vaqt. Bosib o’tilgan yo’l (masofa) va vaqt birliklari

4-noyabr

Mexanik harakatda jismning vaziyati vaqt o’tishi bilan o’zgarishini bilib oldik.Bu o’zgarishni xarakterlash uchun bosib o’tilgan yo’l va vaqt tushunchalari kiritiladi

Bosib o’tilgan yo’l deb jismning harakat trayektoriyasining uzunligiga aytiladi.

Yo’lni o’lchash uchun uzunlik birligi metrdan foydalaniladi. Yo’lni inglizcha space-masofa, length-uzunlik so’zlariningbosh harfi s yoki l harflari bilan belgilanadi.

Bundan keyin fizik kattaliklarni ularning inglizcha nomlarining bosh harfi bilan belgilab boramiz

• Jism ma’lum bir vaqt mobaynida harakatlanadi. Vaqt juda murakkab tushuncha bo’lganligi uchun unga oddiy ta’rif berib bo’lmaydi. Shunga ko’ra o’zimiz o’rganib qolgan tushunchamiz bo’yicha ishlatamiz.
• Masalan avtobus guliston shahridan Toshkentga 2 soatda yetib keldi. Vaqtni inglizcha time so’zining bosh harfi t bilan belgilaymiz. Demak, t=2 soat.

Bosib o’tilgan yo’l uzun yoki qisqaligiga qarab, metrdan tashqari qulaylik uchun km, dm, sm va mm larda ham o’lchanadi.

• Masalan, Yerdan Quyoshgacha bo’lgan o’rtacha masofa 150000000 km, yerdan Oygacha bo’lgan masofa 384400 km, Yer radiusi 6400 km, urganchdan Nukus shahrigacha yo’l uzunligi 170 km, maktab yugurish yo’lkasining uzunligi 100 m , shilliq qurtning o’tgan masofasi 15 sm va h.k.
• 1km=1000m; 1 m=10 dm; 1dm=10sm; 1sm=10mm.
• Jismlarning harakatlanish vaqti sekundlarda o’lchanadi. Zaruratga qarab vaqtni millisekund,
• Minut,soat,sutka va h.k. birliklarda belgilash mumkin. 1 sutka=24 soat; 1 soat= 60 minut; 1 minut=60 sekund.