Мавзу. Жаҳон динлари: буддизм ва христианлик Режа

қаерда, қайси қиёфада туғилишини ўзига ўзи белгилаган. 
Сўнгги марта уни худолар инсониятни тўғри йўлга бошлаши учун 
инсон қиѐфасида яратганлар. Бу афсоналарнинг баъзиларига кўра, ер юзида 
Гаутамага кўра, 6 та будда ўтган. Шунинг учун Буддизмнинг баъзи муқаддас 
жойларида 7 та ибодатхона барпо этилган. 7 та Ботха дарахти ўтказилган. 
Баъзи афсоналар 24 та Будда авлоди ўтган деса, баъзилари минглаб Буддалар 
ўтган деб даъво қилади.
Ҳар қандай динлар каби Буддизмнинг ҳам келиб чиқиши сабабини 
халқларнинг яшаш шароити ва ҳаѐтидан, муайян даврдаги ижтимоий 
муносабатлардан излаш ва топиш лозим. 
Қадимги Ҳиндистонда Буддизм шакллангунга қадар мураккаб синфий 
муносабатлар мавжуд эди. Кишилар олий, ўрта ва қуйи табақаларга 

---

ажратилиб, олийга брахманлар, харбийлар, ўрта табақага – деҳқонлар, энг 
қуйи табақага оддий халқ, хизматкор, чўрилар киритилар эди.
Буддизм қулдорлик жамиятида брахманлик мазҳабларидан бири 
сифатида пайдо бўлган. У брахманликни жоннинг кўчиб юриши, жаннат ва 
дўзах ҳақидаги ақидаларни сақлаб қолган. Брахманликнинг жамиятнинг 
табақаларга бўлиниши тўғрисидаги таълимотига қарши чиқиб, барча 
кишилар эътиқодда тенг ҳуқуқли деб эътироф этилган. Буддизмнинг диний 
тенглик ҳақидаги ғояси одамларнинг касбларга бўлиниб кетишига қарши 
курашда ижобий рол ўйнаган. Айни пайтда Буддизм кишилар "азоб-уқубат" 
чекишда ва ундан халос бўлишда ҳам тенгдирлар деб ҳисобланган. 
Буддизм манбалари. Буддизм диний таълимоти бир қатор девон 
шаклига келтирилган тўпламларда баѐн қилинган. Улардан энг асосий 
манбаси муқаддас китоб – "Трипитака" (Уч сават донолик) деб аталган. Бу 
китоб уч қисмдан иборат бўлганлиги учун шундай аталган. Буддизмнинг бу 
ѐзма манбаси ҳозирги вақтда Шри Ланкада сақланиб қолган. У эрамизнинг 
бошларида шаклланган. Бу таълимотда Будда учта саватда таълимот 
қолдирган дейилади: биринчи сават – Винаяпитака (панд-насиҳатлар, 
ахлоқий меъѐрлар); иккинчи сават Суттапитака (дуолар, достонлар); учинчи 
сават Абхидҳармапитака (диний-фалсафий масалалар баѐни)лардан иборат. 
Кейинчалик шаклланган санскрит, хитой, тибет ва япон тилларидаги 
Буддизмка оид адабиѐтлар анча кенг тарқалган, аммо уларнинг тарихий 
қиймати камроқ. Будда хаѐтига тегишли ривоятларнинг барчаси Трипитакада 
жамланган.