Mavzu: Jahon aholisi soni va uning ko’payishi. Darsning maqsadi: Talimiy

Bo’ka tumani XTMFMT va TEBga qarashli 16-umumiy o’rta ta’lim maktabining geografiya fani o’qituvchisi To’xtaboyev Abdujabborning 9-sinfda “Jahon aholisi soni va uning ko’payishi” bir soatlik

dars ishlanmasi

Mavzu: Jahon aholisi soni va uning ko’payishi.

Darsning maqsadi:

Talimiy: O’quvchilarga jahon aholisining soni, ko’payishi, demografik o’tish davri, yer shari va ayrim regionlar aholisining o’rtacha umr davri, tug’ilish eng yuqori va eng past bo’lgan region va mamlakatlarni xaritadan ko’rsatma olishni o’rgatish;

Tarbiyaviy: O’quvchilarga jamoada ishlash orqali o’zaro hurmat, do’stlik munosabatlarini tarbiyalash, insonparvarlik, hamdo’stlik va milliy g’oyalarni singdirish;

Rivojlantiruvchi: O’quvchilarga mantiqiy savollar berish orqali mustaqil fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirish, o’z fikrini erkin bayon qilish malakalarini hosil qilish.

Dars jihozlari: jahonning siyosiy va aholi xaritalari, slaydlar, 9-sinf o’quv atlasi, jadvallar, tarqatma materiallar.

Texnik vositalar: kodoskop, proyeksion slaydlar.

Dars turi: Aralash

Dars o’tish metodlari: “Aqliy hujm”, amaliy ish, guruhlarda ishlash.

Darsning usullari: diqqatni jamlash, matm bilan ishlash, kutilmagan savollar.

№	Dars bosqichlari	Vaqt
1	Tashkiliy qism: salomlashish, davomadni aniqlash	3 daqiqa
2	Guruhlarga topshiriq berish orqali o’tilgan mavzusi so’rash	8 daqiqa
3	Amaliy ish	7 daqiqa
4	Yangi mavzuni bayon etish	10 daqiqa
5	“Zakovat o’yini”	7 daqiqa
6	Sardorlar bellashuvi	4 daqiqa
7	Dars yakuni va o’quvchilarni baholash	3 daqiqa
8	Uyga vazifa berish	3 daqiqa

I. Darsning borishi:

1. 
   Tashkiliy qism:
   

1. 
   Salomlashish;
   
2. 
   Davomadni aniqlash
   
3. 
   Sinf xonasini va o’quvchilarning darsga tayyorligini tekshirish.
   

2. 
   “Oltin qoidalar” bilan tanishish:
   

1. 
   Intizom
   
2. 
   Faollik
   
3. 
   Vaqtga rioya qilish
   
4. 
   Mantiqiy fikr bildirish
   
5. 
   Aytilgan fikrni takrorlamaslik.
   
6. 
   O’zaro hurmat
   
7. 
   O’ng qo’l qoidasi
   
8. 
   To’g’ri javob uchun rag’bat
   

3. 
   Guruhlash: o’quvchilar 3ta guruhga ajratiladi.
   

1. 
   “Farobiy” guruhi
   
2. 
   “Globus” guruhi
   
3. 
   “Farg’oniy” guruhi
   

4. 
   Uy vazifasi bo’yicha ishlash.
   

Hurmatli o'quvchilar, bugungi darsda Siz, o'zingizni «Bilimlar banki»ning mijozi deb tasawur qiling. Наг bir bergan to'g'ri javobingiz uchun bankning kredit kartochkalarini olasiz.

Bugungi darsimizning shiorini «50x50» deb tanlab oldik, shuning uchun dars davomida Siz, tinglovchi emas, balki, faol ishtirokchi bo'lishga harakat qiling. Awalgi darsimizda «Atrof-muhitning ifloslanishi» mavzusi bilan tanishganmiz. Olgan bilimlarimizni quyidagi topshiriglar bilan takrorlab olamiz. Darsni musobaqa tarzida olib borish uchun sinfni 3ta guruhga bo'lamiz. Darsni birinchi topshirig, ya'ni savol javob usuli bilan boshlaymiz. Har bir guruh uchun bittadan savollar yozilgan kartochka beriladi.

Guruhlar uchun savollar:

1. 
   Atrof-muhitning ifloslanishida asosan qanday omillar rol o'ynaydi?
   
2. 
   Atrof-muhitning ifloslanishi geografik qobiqning qaysi qismida kuchayib bormoqda?
   
3. 
   O'zbekistonda va jahonda tabiatni muhofaza qilish, aholi yashash muhitini sog'lomlashtirish yo'lida qanday ishlar amalga oshirilmoqda?
   

Guruhlar savollarga iavob berganidan so'ng ikkinchi topshiriq, ya'ni amaliy mashg'ulot beriladi.

Guruhlar uchun amaliy ish topshiriqlari:

1. 
   Darslik matni va «Atlas»ning «ekologik xarita» ma’lumotlaridan foydalanib, gidrosferaning ifloslanishida inson faoliyatining ta'siri va ularning oqibatlarini o'rganing hamda ifloslangan havzalar va daryolarning ro'yxatini fuzing, ularni xaritadan ko'rsating.
   
2. 
   Darslik matni va «Atlas»ning «ekologik xarita» ma'lumotlaridan foydalanib, atmosferaning eng ifloslangan hududlarini daftaringizga yozing va xaritadan ko'rsating.
   
3. 
   Atrof-muhit ifloslanib borishining oldini olishning qanday samarali yo'llari mavjud. Bu borada sizning fikringiz qanday? Javobingizni daftaringizga yozing.
   

VIII. Yangi mavzuning bayoni.

Yangi mavzuni mustahkamlash.

Guruhlar uchun tezkor o'yin.

Plakatda savollar javoblari bilan yozilgan. O'quvchilar to'g'ri javobning tagiga qalam bilan chizishlari kerak (javoblar bir nechta).

1. 
   Savol. Jahonning qaysi mamlakatlariga demografik o'tish davrining birinchi bosqichi xos?
   

Javob: Rivojlanayotgan mamlakatlaming ko'pchiligiga.

2. 
   Savol. Dunyoning qaysi mamlakatlari demografik o'tish jarayonining ikkinchi bosqichini o'tamoqda?
   

Javob: AQSh, Kanada, Avstraliya, Yaponiya.

3. 
   Savol. Dunyo mamlakatlarining qaysilarida aholining oddiy tabiiy- takror barpo etilishi ta'minlanmayotganini belgilang.
   

Javob: Germaniya, Avstriya, Belgiya, Italiya, Daniya, Vengriya, Niderlandiya.

Gumhlar navbat bilan topshiriqlarni bajarib bo'lganlaridan so'ng javoblami sharhlab beradilar. Javoblar tahlil qilinadi va rag'batlantiriladi.

1. 
   «Zakovat» o'yini.
   

Bunda biron bir davlat haqida ma'lumot o'qiladi. Guruh a'zolari uning qaysi davlat ekanligini aniqlaydi.

1. 
   Savol: «Bu davlat aholisi 900 kishidan iborat, shahar o'z hukumati, banki, gvardiyasi, qonunlari, valyutasi, pochta markalari va eng muhimi o'z monandyasiga ega. Uning ta’sir doirasi esa butun dunyoni qamrab oladi». Bu davlatning nomini toping.
   

Javob: Vatikan. "

2. 
   Savol: «Bu davlat dunyodagi eng ko'p gul yetishtiradigan mamlakat, uning poytaxti yaqinidagi Alsmera shahrida dunyodagi eng katta gul bozori bor. Bu bozor binosining sathi 30ta futbol maydonining kattaligiga teng bo'lib, unda yiliga 1 mlrd. donadan ortiq atirgul sotiladi. Gullari 140dan ortiq mamlakatlarga eksport qilinadi». Bu mamlakatning nomini toping.
   

Javob: Niderlandiya (Gollandiya)

3. 
   Savol: «Bu davlat orolda joylashgan. Davlatning baliq ovlovchi floti lOOOta kemadan ortiq. Ulaming yillik ovlangan baliq hajmi 1,7 in In. tonnani tashkil etadi. Aholi jon boshiga 7 tonna baliq to'g'ri keladi. Mamlakat aholisining 40 foizi baliq ovlash va uni qayta ishlash bilan shug'ullanadi». Bu mamlakatning nomini toping.
   

Javob: Islandiya.

2. 
   Sardorlar bellashuvi
   

3tadan jahon mamlakatlariga tegishli obyektni topish.

3. 
   Darsni yakunlash: o'qituvchi ko'rilayotgan mavzuning xususiyatlari haqida xulosa chiqaradi va bugungi darsda nimaga erishilganligini ta'kidlaydi. Darsda faol ishtirok etgan guruh va o'quvchilar rag'batlantiriladi.
   
4. 
   Uyga vazifa berish.
   

Mavzu asosida darslikning 37- betidagi savol va topshiriqlarni bajarish. 5- jadval (tug'ilish, o'lim va tabiiy ko'payish koeffitsiyentlari) ma'lumotlarini daftaringizga tushirib, uni tavsiflang.