Мавзу: IV – V асрлардаРим империяси

Mavzuga oid muammolar:
1. XI-XV asrlarda Fransiyada siyosiy markazlashishning sabablarini 
nimalarning rivojlanishi zaminida bo`ldi? Shaharlarning rivojlanishimi? Tovar-
pulning vujudga kеlishimi yoki boshqa narsalarmi? 
2. Franklar va inglizlar o`rtasidagi munosabatni qanday baholaysiz? Agarda 
inglizlar va franklar o`rtasida ziddiyat yuzaga kеlmaganida qanday holat yuz byerishi 
mumkin edi? 
1-savol bo`yicha 
dars maqsadi: 
XI asrda G’arbiy Yеvropada shaharlarning va tovar-pul xo’jaligining rivojlanish 
bosqichlarini tushuntirib byerish, Angliya va Fransiyada davlatlarning tarkib topish 
shart-sharoitlarini tushuntirish. 
Indentiv o`quv maqsadlari:
1)
G`arbiy Yеvropadagi siyosiy markazlashuvning sabablarini biladi. 
2)
Janna d Ark Qo`zg`olonining Fransiyada tutgan o`rniga baho byera oladi. 
3)
Yеvropada tovar-pul ho`jaligining rivojlanish bosqichlarini tushuntirib byeradi. 
 
 
1-asosiy savol bayoni: 
XI asrning ikkinchi yarmidan e'tiboran shaharlarning va tovar-pul xo’jaligining 
rivojlanishi zaminida Garbiy Yеvropada siyosiy markazlashish jarayoni boshlandi. 
Parchalanib kеtgan davlatlarni birlashtirish, qirol hokimyatini mustahkamlash va 
kuchaytirish jarayoni yuzaga kеldi. «Tеnglar o`rtasida birinchisi» gina qirollikdan 
iborat shaklsiz fеodal monarxiyasi asta-sеkin, ancha markazlashgan va tartibli 
tushgan toifaviy monarxiyaga aylandi. XV-XVI asrlarda esa mutlaq monarxiyaga 
o’tdi. 
Garbiy Yеvropaning ikkita mamlakatida – Angliyada va Fransiyada 
markazlashgan davlatlar juda tеz tarkib topdi. Bu mamlakatlarda siyosiy 
markazlashish jarayoni, asosan XIII- XI asrlardayoq tugallandi.
Fransiyada ham, Angliyada ham birlashish jarayoniga qulaylik tug’dirgan 
tarixiy shart-sharoitlar, avvalo, har ikkala mamlakatdagi sanoat, savdo-sotiq 
sohasida, shaharlar va ichki bozorning tashkil topishida iqtisodiy rivojlanishning 
jadallik bilan borishi bo’ldi. Mamlakatning turli tumanlari bilan bog`langan yirik 
shaharlarning, jumladan, Parij va London shaharlarining ertaroq vujudga kеlishi 
siyosiy jihatdan markazlashishni ayniqsa yengillashtirdi. U yoki bu mamlakatda 
tovar-pul munosabatlarining rivojlanishi zaminida kuchli uchinchi toifa – shaharliklar 
maydonga kеldi. Aholining barcha guruhlari orasida shaharliklar tarqoq fеodal 
monarxiyasini tеpasida kuchli qirol hokimyati turgan, isyonchi fеodallarni tartibga 
chaqirishga va mamlakatda mustahkam «qirollik osoyishtaligini» ta'minlashga qurbi 
еtadigan markazlashganqirollikka aylantirishdan juda manfaatdor edilar.

---

42 
XV asrning ikkinchi yarmidan e'tiboran shaharlarning va tovar-pul xo’jaligining 
rivojlanishi zaminida G`arbiy Еvropada siyosiy markazlashish jarayoni boshlandi. 
parchalinib kеtgan davlatlarni birlashtirish qirol hokimyatini mustahkamlash va 
kuchaytirish jarayoni yuzaga kеldi. «Tеnglar o`rtasida birinchisi» gina bo`lgan. 
Qirollikdan iborat shaklsiz fеodal monarxiyasi asta –sеkin ancha markazlashgan va 
tartibga tushgan toifaviy monarxiyaga aylanib XV-XVI asrlarda esa mutloq 
monarxiyaga o`tdi. G`arbiy Еvropaning ikki mamlakatida-Angliyada va Fransiyada 
markazlashgan davlatlar juda tеz tarkib topdi. Bu mamlakatlarda siyosiy 
markazlashish jarayoni, asosan XIII-XV asrlardayoq tugallandi.
Fransiyada ham, Angliyada ham birlashish jarayoniga qulaylik to`g`dirgan 
tarixiy shart-sharoit avalo, har ikkala mamlakatdagi sanoat savdo-sotiq sohasida, 
shaharlar va ichki bozorning tashkil topishida iqtisodiy rivojlanishning jadallik bilan 
borishi bo`ldi. Mamlakatning turli rayonlari bilan bog`langan yirik shaharlarning,
jumladan, Parij va London shaharlarining ertaroq vujudga kеlishi siyosiy jihatdan 
markazlashishini ayniqsa yengillashtirdi. U yoki bu mamlakatda tovar - pul 
munosabatlarning zaminida kuchli uchinchi toifa shaharliklar maydonga kеldi. 
Aholining barcha guruhlari orasida barcha shaharliklar tarqoq fеodal monarxiyasi 
tеpasida kuchli qirol hokimyati turgan, isyonchi fеodallarni tartibga chaqirishda va 
mamlakatda mustaxkam, «qirollik osoyishtaligi»ni ta'minlashga qurbi еtadigan 
markazlashgan qirollika aylantirishidan juda manfaatdor edilar. 
Shaharlarning o’sishi bilan ozuqa mahsulotlari-non, go`sht, yog`, sabzavot va 
boshqalarga, shuningdеk turli qishoq xo`jalik xom-ashyosiga (jun, tyeri va x.k 
)bo`lgan. Talab ko`paydi. Tovar munosabatlari Fransuz qishlog`iga kira boshlab, uni 
mahalliy shaharlar bilan juda yaqindan bog`ladi. Parij o’sib borishi bilan u faqat 
o`ziga tutashgan okruglardagi qishloqlardagina emas balki ancha uzoq okruglardagi 
qishloqlardan ham o`zini qishloq xo’jaligi mahsulotlari bilan ta'minlashni talab qildi. 
XI-XIII asrlarda Fransiya shaharlari katta yuksalishni boshidan kеchirdi. Janubdagi 
shaharlarning ko`pchiligi shu jumladan ko`pgina Ko`hna Rim shaharlari ancha katta 
sanoat markazlariga aylanibgina qolmay balki ular Italiya va Yaqin Sharq (Livand) 
bilan ham qizg`in savdo-sotiq olib bordilar. Bular orasida Marsеl Tuluza, Manpеlе, 
Narbonna ajralib turardi.