Mavzu: Istiqlol davrida ogahiyshunoslik reja: Ogahiyshunoslik solnomasi

MAVZU: Istiqlol davrida ogahiyshunoslik

REJA:

1.Ogahiyshunoslik solnomasi.

2. Ogahiy – tarixnavis, tarjimon, shoir.

3.Ogahiy asarlarini o‘rganilishi

1863-yil- Vengriya akademiyasining a’zosi, sharqshunos H.Vamberi Tehrondan Turkmaniston dashtlari orqali darvesh qiyofasida Xivaga sayohat qilib keladi. U xon va saroy amaldorlari bila nuchrashib suhbatlashadi. Yurtiga qaytib borgach “O‘rta Osiyo bo‘ylab sayohat” kitobini e’lon qiladi. Vamberi saroyning ikkita mashhur shoiri bilan uchrashganini, ularning ismi Munis va Ogahiy ekanligini, bilimdonligi va go‘zal she’rlari borligini yozadi. Bu paytda Munis vafot etgan edi. Vamberi yevropaliklarga Munis deb tanitgan swhoir Komil Xorazmiy bo‘lishi, ehtimol. Harholda yevropaliklarga Ogahiyni birinchi bo‘lib tanitgan shaxs Vamberidir.

Mustaqillikkacha ham ogahiyshunoslik bir qadar ravnaq topgan. Ogahiyshunoslik maktabining asoschilaridan S.Dolimov, Q.Munirov, R.Majidiy, V.Abdullayev, V.Zohidov, Y.Yusupov, A.Hayitmetov, A.Qayumov, F.G‘anixo‘jayev, M.Safarboyev, M.Xayrullayevlarning xizmatlari katta.
1991-yil 31-avgust kuni O‘zbekston Respublikasining davlat mustailligi e’lon qilindi. Mustaqil O‘zbekiston rivojlanishining ma’naviy axloqiy tamoyillari sifatida quyidagilar qabul qilindi:

• Umuminsoniy qadriyatlarga sodiqlik;
• Xalqimizning ma’naviy merosini mustahkamlash va rivojlantirish;
• Insonning o‘z imkoniyatlarini erkin namoyon qilishi uchun shart-sharoitlar yaratish
• Vatanparvarlik.

Mustaqillikdan keyin ogahiyshunoslikda ham yangi bosqich boshlandi.

1993-yil- M.Safarboyev “Ogahiyning ijtimoiy-siyosiy va estetik qarashlari” mavzusida nomzodlik dissertatsiyasini muvaffaqiyatli himoya qildi. Tadqiqotda Ogahiy dunyoqarashi, uning g‘oyaviy zaminlari, asosiy jihatlari, ijtimoiy-siyosiy va estetik qarashlarining falsafiy fikr tarixida tutgan o‘rni ilk bor tarixiy-falsafiy nuqtayi nazardan tahlil qilindi.
1993-yil- M.Salayevaning “Navoiy va Xorazm shoirlari” nomli kitobi Urganchda nashr qilinadi. Ushbu kitob Navoiy lirikasidagian’analarning Munis, Ogahiy, Komil, Avaz O‘tarlarning she’riyatiga ta’siri asalasiga bag‘ishlangan bo‘lib, unda Navoiy va Ogahiy obrazlar tizimining mushtarakligi hamda badiiy mahorat masalalariga keng o‘rin berilgan.

1995

• N.Jumaxo‘ja Ogahiyning Feruzshohga bag‘ishlab yozgan “Ogohnoma” sini tahlil qiladi va I.Adizova bilan hamkorlikda yozgan “So‘zdin baqoliroq yodgor yo‘qdir” kitobiga kiritadi. Tahlilda muallif shoirning odil shoh va farivon jamiyat haqidagi g‘oyalarining tarbiyaviy ahamiyatini ko‘rsatib o‘tadi.

1998

• A. Pirimqulov “Ogahiy masnaviylari” mavzusida dissertatsiya himoya qiladi. Tadqiqotda masnaviy janrining shoir ijodida tutgan o‘rni va uning filologik tahlili haqida mulohaza yuritilgan.
• M.Matyoqubov “Ajab ohangu navolar” risolasida Ogahiy ijididagi kichik she’riy janrlarni tahlil qiladi.

1999

• “Ishq ahlining tumori” nomli tanlangan asarlari chop etildi.
• A.Hojiahmedov “Ogahiy dahosining olmos qirralari”
• A.Abdug‘ofurov “Muhammadrizo Ogahiy” risolasi
• “Atoqli shoir, tarixnavis, tarjimon” maqolalar to‘plami
• UrDU va Xorazm Ma’mun akademiyasi “Ogahiy abadiyati(maqolalar, esselar)” to‘plami
• F.G‘anixo‘jayev “Ta’viz ul-oshiqin” devoni va uning ilmiy-tanqidiy matni”
• M.Salayeva “Muhammadrizo Ogahiyning ma’rifiy-pedogogik qarashlari

1999-yil
Matnazar Abdulhakim “Ko‘ngil ko‘zlari” forsiy she’riyati tarjimasi(qisqacha)
K.Nurjonov, Sh.Eshjonov “Ogahiy tug‘ilgan qishloq”
Q.Sultonova “Ogahiyning “Gulshani favlat” asari adabiy manba sifatida” dissertatsiya.
Komil Avaz “Olis ohanglar”, “Xiva dilbandi”, “Mukoshifot”

2009-yil 1. “Shohidi iqbol” nashr qilindi; 2.K.Avaz“Muhammadrizo Ogahiy” 3. M.Abdulhakim “Mangulik jamoli” 4. A.O‘razboyev “Ogahiyning “Riyoz ud-davla” asarida siyosiy leksika” dissertatsiya

Ogahiy tavalludining 200 yilligi munosabati bilan
UrDu olimlari professor S.Ro‘zimboyev boshchiligida “Firdavs ul-iqbol” asarini tadbil qildilar
S.Sayfulloh “Ogahiy lirikasi” ning 2 jildlik mukammal nashrini tayyorladi
“Ogahiyga armug‘on” nomli maqolalar to‘plami tayyorlandi
N.Jabborov “Zubdat ut-tavorix” asarini tadbil qildi
Ogahiy va uning ijodini o‘rganish bo‘yicha tadqiqotlar davom etmoqda. Nafaqat baddiy jihatdan, balki til xususiyatlari ham keng ko‘lamda tadqiq qilinib kelinmoqda va bu davom etadi.

E’TIBORINGIZ UCHUN TASHAKKUR!