Мавзу: иссиқлик нурланиши. Кирxгoф қoнунлaри. Стефaн- бoлцмaн вa вин қoнунлaри режа

МАВЗУ: ИССИҚЛИК НУРЛАНИШИ. КИРXГOФ ҚOНУНЛAРИ. СТЕФAН- БOЛЦМAН ВA ВИН ҚOНУНЛAРИ

РЕЖА

1. Иссиқликдaн нурлaниш вa AҚЖ тушунчaси.

2. Кирxгoф қoнунлaри.
3. Стефaн- Бoлцмaн вa Вин қoнунлaри.
4. Релей-Жинс фoрмулaси.

Тaянч ибoрaлaр
Aбсoлют қoрa жисм, пирoметр _-Стефaн-Бoлцмaн дoимийси, Плaнк дoимийси.

Табиатда нур чиқиш ходисалари жуда кўпдир. Нурланиш химиявий реакция натижасида, газлардан электр токи ўтиш жараёнида, қаттиқ жисмларни тезлатилган электронлар дастаси билан бомбардимон қилинганда ва ниҳоят жисмлар ҳароратини кўтарганимизда ҳосил бўлади.

Нурланишнинг энг кўп тарқалган тури – жисмларни қиздиришда пайдо бўладиган нурланишдир. Бу иссиқлик нурланиши деб аталади. Иссиқлик нурланиши ихтиёрий ҳароратда вужудга келиб, паст ҳароратларда инфрақизил нур кўринишида, юқори ҳароратларда қизғиш, зарғалдоқ ва оқ ёруғлик нурлар кўринишида намоён бўлади.
Иссиқлик нурланиши жараёни жисмнинг ҳарорати билан мувозанат ҳолатда содир бўлади. Бу ҳолда, жисмнинг ҳарорати ортиши билан, унинг нурланиш жадаллиги ҳам ортиб боради. Мувозанатда бўлган ҳолат ва жараёнларга термодинамика қонунларини қўллаш мумкин.
Иссиқлик нурланишини тавсифлаш учун баъзи катталикларни аниқлаб оламиз.
Нурланаётган жисмнинг бирлик сиртидан барча йўналишлар бўйлаб ( = 2 фазовий бурчак) чиқаётган энергия оқими жисмнинг энергиявий ёритувчанлиги R_э деб аталади.
Бирор сиртга нурланиш оқими тушганда бу нурланишнинг бир қисми сиртдан қайтади, бир қисми синиб ўтиб кетади ва қолган қисми жисмда ютилади.
Демак тушувчи нурланиш оқими ҳар уччала оқимлар йиғиндисидан иборатдир: Ф_о=Ф_қ+Ф_ю+Ф_с .
Оддий ўзгаришларни бажарсак қуйидаги ифодага эга бўламиз

Бу ерда – жисмнинг нур қайтариш коэффициенти, - нур ютиш коэффициенти ва - нур ўтказиш коэффициенти деб аталади.
Шаффоф жисмларда, бу коэффициентларнинг йиғиндиси 1 га тенг бўлади
, (1)
Агарда жисм нур ўтказмаса D = 0,

га тенг бўлади. Агарда жисмнинг ютиш коэффициенти ҳам нолга тенг бўлса, яъни а = 0, у ҳолда

тенг бўлиб, жисм абсолют оқ жисм деб аталади ва тушувчи нурланишнинг барчасини қайтаради.
Агарда а = 1 шарт бажарилса, бундай жисм абсолют қора жисм деб аталади.
Агарда,  бирдан кичик бўлиб, унинг нур ютиш қобилияти ҳамма частоталар учун бир хил бўлса (a = const), бундай жисм кулранг жисм деб аталади.
Табиатда абсолют оқ жисм ҳам, абсолют қора жисм ҳам бўлмайди. Ҳар қандай жисм тушаётган нурланишнинг бир қисмини ютса, қолган қисмини қайтаради. Фарқи шундаки, баoзи жисмлар кўпроқ қисмини ютиб озроғини қайтарса, бошқа жисмлар аксинча кўпроғини қайтариб, озроғини ютади. Масалан, қоракуя учун =0,400,75 мкм соҳада =0,99.