Mavzu: Islom sarmoyasi instrumentlari xususiyatlari va rivojlanish istiqbollari Reja: Kirish

3-rasm.Islom moliyasida Ribo al-fazl qonun-qoidalari⁷
Barcha islomiy tijorat bitimlaridagi adolat tushunchasini eʼtiborga olib, shariat songa, sifatga, qayta tiklanishga yoki shartnoma predmetining mavjudligiga nisbatan har qanday noaniqlikni gʻorar unsuriga yoʻllanma sifatida koʻrib chiqadi. Shunday boʻlsa-da, u fiqhshunoslarga tranzaksiyalardagi gʻorar darajasini aniqlash imkonini beradi hamda vaziyatga bogʻliq ravishda, ular bitimni amalda yoki kuchdan qolgan deb eʼtirof etishlari mumkin. Shariat gʻorarni taqiqlagan holda, islom gacha boʻlgan koʻplab almashinuv bitimlarini, ular yuqori dara jada noaniqlikka duchor boʻlganliklari yoki keraksiz tortishuv va nohaqliklarga sabab boʻlganlari bois va noaniqlik bitim tomonlarining biri yoki ikkalasiga maʼlum boʻlmagani saba bidan, man etadi. Aksariyat holatlarda gʻorarni, bitimlardagi sotish obyektlari va ularning bahosini aniq taʼriflash yoʻli bilan keraksiz noaniqlikni bartaraf etish orqali yoʻqotish mumkin. Yaxshi hujjatlashtirilgan shartnoma ham gʻorarni bartaraf etishga koʻmak beradi. Kitobning davomida, keyingi boʻlimlarda gʻorar toʻlaqonli yoritib beriladi.
Islom bozor iqtisodiyoti va bozor taʼsirini rad etmaydi. Hatto manfaat olishga boʻlgan ragʻbat mantiq doirasida maqbuldir. Xususiy mulkchilik butkul rad etilmaydi. Shu bilan birga islomiy va kapitalistik iqtisodiyot oʻrtasidagi asosiy farq shunda roʻyobga chiqadiki, dunyoviy kapitalizmda foyda olishga boʻlgan ragʻbat yoki xususiy mulkchilik iqtisodiy qarorlarni qabul qilish uchun cheklovsiz imkoniyatlarni berdi. Ularning erkinligi biron-bir ilohiy qoʻllanma tarafidan na zorat qilinmaydi. Agar ayrim cheklovlar mavjud boʻlsa ham, ular inson tomonidan oʻrnatilgan va demokratik qonunchilik vositasida doimo oʻzgartirilishi mumkin, u biron-bir ilohiy taʼsirlar doirasidagi vakolatni oʻziga olmaydi. Mana shun day munosabat jamiyatda nomuvofiqlikka olib keluvchi ay rim harakatlarga yoʻl ochib beradi. Foizlar, qimor oʻyinlari, chayqovona bitimlar boyliklarni ozchilikning qoʻlida jamla nishiga olib keluvchi tendensiyaga ega. Insonning nosogʻlom tuygʻulari noaxloqiy va zararli vositalar koʻmagi bilan pul ishlab topish maqsadlarida ekspluatatsiya qilinadi. Jilovlab boʻlmaydigan darajada foyda olish monopoliyalarni yaratadi, ular bozor taʼsirini falaj qiladi yoki hech boʻlmaganda uning tabiiy faoliyatiga xalaqit beradi.