Mavzu: Ishlab chiqarish korxonasida rentabellik tuhunchasi Reja: Kirish. Asosiy qism

Korxona faoliyatining moliyaviy-iqtisodiy ko‘rsatkichlari (muallif tomonidan tuzilgan)

Ko‘rsatkichlar	2019 yil	2020 yil	2021 yil	O‘sish sur'ati, % 2020/2019	O‘sish sur'ati, % 2021/2020
Daromad, ming so‘m	9785	9819	9264	100.3	94.3
Narxi, ming so‘m	(7794)	(7872)	(8089)	101,0	102.8
Yalpi foyda, ming so‘m	1991 yil	1947 yil	1175	97.8	60.3
Sof foyda, ming so‘m	491	438	0,0	89.2	0,0
Savdodan tushgan daromad, %	20.3	19.8	12.7	97.5	64.1
Kapitalning rentabelligi, %	3.0	2.8	0,0	93.3	0,0
Aktivlar rentabelligi, %	12.3	12.3	8.2	100	66.7
Sof foyda nisbati, %	5.0	4.5	0,0	90,0	0,0
Xarajatlarning daromadliligi, %	25.5	24.7	14.5	96.9	58.7
Aktivlar aylanmasi	0,6	0,62	0,65	103.0	104.5
Kapital aylanmasi	0,6	0,62	0,66	103.3	106.5
Joriy likvidlik koeffitsienti	704.3	287,0	70.6	40.7	24.6
Moliyaviy barqarorlik koeffitsienti, %	99.9	99,65	98.6	99.7	98.9

Daromad va foydaning o‘sish sur'atlari yildan-yilga pasayib bormoqda. O‘rganish davrida daromadlar pasayib, mahsulot tannarxi oshgani sababli, yalpi va sof foydaning aniq qisqarishi sezilarli. 2021 yilda sof foyda nolga teng, ya’ni kompaniya zarar ko‘rishdan bir qadam narida. U o‘z resurslaridan oqilona foydalanmaydi, bu esa xarajatlarning oshishiga olib keladi. Bir necha yil davomida foydaning pasayishi va xarajatlarning o‘sishi kuzatilganligi sababli, tendentsiya 2018 yilda ham xuddi shunday holat bo‘lishini ko‘rsatmoqda. Kompaniya o‘z faoliyatini chuqur tahlil qilib, foydani oshirish uchun zaxiralarni aniqlashi kerak.

Tahlil qilinayotgan davrda sotishdan tushgan daromad ham 2019-2021 yillarda sezilarli darajada 7,6% ga kamaydi. Ushbu pasayish korxona foydasining sezilarli darajada pasayishi va mahsulot tannarxining oshishi bilan bog'liq. Daromadlilik korxona samaradorligining ko‘rsatkichi bo‘lib, «Bunyodkor zamin» MCHJ samarasiz ishlamoqda degan xulosaga kelish mumkin. Ushbu davrda aktivlar va kapitalning rentabelligi ham pasayadi, bunga foydaning sezilarli darajada qisqarishi, shuningdek kapital va aktivlar hajmi ta’sir qiladi.
Aktivlar va o‘z kapitali aylanmasi taxminan bir xil darajada va yildan-yilga kichik sur'atlar bilan o‘sib bormoqda - 2020 yilda o‘sish sur'ati mos ravishda 103 va 103,3% ni, 2021 yilda esa mos ravishda 104,5 va 106,5 ni tashkil etdi. Bu kompaniyaning aktivlar va kapitaldan foydalanish samaradorligini oshirishdan dalolat beradi.
Joriy likvidlik koeffitsienti ancha yuqori, ya’ni kompaniya o‘z qarz majburiyatlarini to‘liq to‘lay oladi. Likvidlikning o‘sish sur'atlari pasayib bormoqda, bunga 2021 yilda kreditorlik qarzlarining 2019 yilga nisbatan 179 ming so‘mga ko‘payishi sezilarli darajada ta’sir ko‘rsatdi. 2021 yilda sezilarli darajada oshganligi sababli, kelgusi yilda daromad va foydaning o‘sishi bo‘lishi mumkin, chunki jalb qilingan mablag'lar hisobidan korxona ishlab chiqarish hajmlarini kengaytirishi yoki jarayonning o‘zini yaxshilashi mumkin.
Moliyaviy barqarorlik koeffitsienti sekin sur'atda pasayib bormoqda, bu esa balansda uzoq muddatli majburiyatlar va o‘z kapitalining ulushi kamayib, qisqa muddatli majburiyatlar miqdori ortib borayotganidan dalolat beradi.
Umuman olganda, tahlil qilingan davrda kompaniya samarasiz bo‘lib, foyda va rentabellikni pasaytiradi, deb aytishimiz mumkin. Va bu ikki ko‘rsatkich faoliyat muvaffaqiyatining asosiy ko‘rsatkichlari bo‘lib, «Bunyodkor zamin» MCHJ samaradorlikning pasayishi sabablarini diqqat bilan tahlil qilishi, shuningdek, keyingi davrda ushbu ko‘rsatkichlar oshishi uchun korxona faoliyatini maksimal darajada optimallashtirishi kerak.