Mavzu: Iqtisodiyotni moderniztsiya qilish sharoitida byudjet tizimini boshqarish yo’llari. Bajardi: mms-67talabasi Rahmonov Abu ali Ilmiy rahbar: kat o‘q. Sh Fozilchayev

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI. . . . . . . . . . .

Kirish

O‘zbekiston Respublikasi byudjet tizimini samarali boshqarishning hozirgi kundagi amaliyoti nazariyotchilar oldiga uning qator yangi muammolariga yechim topishni ko‘ndalang qilib qo‘ymoqda. Bu borada byudjet sohasida olib borilayotgan o‘zgarishlarning markazida byudjet tizimi byudjetlari va byudjet munosabatlarini tubdan o‘zartirish, daromadlari bazasini mustahkamlash, iqtisodiyotni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishidagi tutgan o‘rnini oshirish masalalari turadi.
Shavkat Mirziyoyev aytganlaridek “Yagona yoʻlimiz – tadbirkorlar sonini koʻpaytirish, odamlarni ishbilarmon qilish! Har bir hokim byudjetga qoʻshimcha daromadlarni taʼminlashi uchun oʻzi izlanishi, tadbirkorga sharoit yaratib, biznes vakillari bilan yelkama-yelka ishlashi kerak.”¹.
Darhaqiqat, O‘zbekiston Respublikasida byudjet tizimi taraqqiyotining hozirgi bosqichi davlatning yaxlit byudjet va ijtimoiy siyosatining manfaatlari mushtarakligini ta’minlash asosidagi o‘ta mas’uliyatli vazifalarni samarali bajarilishini talab etmoqda. Iqtisodiyotni modernizatsiyalash va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish sharoitida respublikamizda byudjet tizimini isloh qilish muhim ahamiyat kasb etadi, uni bugungi kundagi ijtimoiy-iqtisodiy o‘zgarishlarga moslashtirish talab etiladi.
Byudjet tizimini muhim bo‘g‘ini Dalat byudjeti mamlakatni iqtisodiyotini barqarorligini ta’minlashda muhim o‘rin tutadi. Respublikamizda so‘ngi yillarda byudjet tizimida amalga oshirilayotgan islohotlar natijasida O‘zbekiston respublikasi o‘z iqtisodini barqaror sur’atlar bilan rivojlantirishni davom ettirib dunyo bozorida o‘zini mavqeini mustahkamlab bormoqda.
.

1 Byudjet tizimi va uni amal qilishining tashkiliy-huquqiy asoslari

O‘zbekiston Respublikasida byudjet tizimi taraqqiyotining hozirgi bosqichida davlatning yaxlit byudjet va ijtimoiy siyosatning manfaatlari mushtarakligini ta’minlash asosoida o‘ta mas’uliyatli vazifalarni samarali boshqarilishi talab etilmoqda.

Byudjet tizimi barcha darajadagi byudjetlar, davlat maqsadli jamg‘armalari byudjetlari va byudjet tashkilotlarining byudjetdan tashqari jamg‘armalari, byudjet tizimi byudjetlarini tuzish va tashkil etish printsiplari, ular o‘rtasida byudjet jarayoni mobaynida yuzaga keladigan o‘zaro munosabatlar yig‘indisini o‘zida ifodalaydi.
2020-yildan boshlab Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi va xalq deputatlari mahalliy Kengashlarining byudjet sohasidagi vakolatlarini kengaytirish, byudjet mablagʻlarini taqsimlovchilarning masʼuliyatini yanada oshirish, mahalliy byudjetlar daromadlarini shakllantirish va mablagʻlaridan foydalanishda mahalliy davlat hokimiyati organlarining erkinligini taʼminlashga qaratilgan yangi byudjet tizimi joriy etilmoqda.
Ilk bor “2020-yil uchun Oʻzbekiston Respublikasining Davlat byudjeti toʻgʻrisida”gi Oʻzbekiston Respublikasi qonuni bilan respublika byudjeti xarajatlari vazirlik va idoralar kesimida Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalari tomonidan, mahalliy byudjetlar xarajatlari esa xalq deputatlari mahalliy Kengashlari tomonidan tasdiqlanishi belgilab qoʻyildi.
Mahalliy davlat hokimiyati organlarining faoliyatiga bevosita bogʻliq boʻlgan hamda toʻliq mahalliy byudjetlar ixtiyorida qoldiriladigan daromad turlari kengaytirildi.

Byudjet tizimi quyidagi printsiplarga asoslanadi: (1-chizma)

-byudjet tizimining yagonaligi;
-byudjet tizimining O‘zbekiston Respublikasi ma’muriy-hududiy tuzilishiga muvofiqligi;
-byudjet tizimi byudjetlarining balansliligi va o‘zaro bog‘liqligi;
-byudjet tizimi byudjetlari daromadlarini prognoz qilish va xarajatlarini rejalashtirish;