Mavzu: Iqtisodiyotda risk va uning miqdoriy bahosi

Mavzu:Iqtisodiyotda risk va uning miqdoriy bahosi

Tayyorladi: Raximov Shaxzod

Risk tushunchasi

• Bu tushunchasi adabiyotlarda turlicha talqin etiladi. Ilmiy iqtisodiy adabiyotlarda riskga boshqacha bir nazar bilan qaralsa, qonunchilik hujjatlarida boshqa jihatdan qaraladi. Rus tili lug‘atida tavakkalchilik so‘zi “risk” deb atalib, qadimiy grek so‘zidan olingan. 

Kundalik hayotimizda har birimiz noaniqlikni aks ettiruvchi bir nechta vaziyatlarga duch kelamiz. Kelajakda nima sodir bo’lishini bilmagan paytimiz bu noaniqlik har doim paydo bo’laveradi. Qachonki, bu kabi noaniqlik bizning qarorlarimiz va amallarimiz, sog’ligimiz, yoki moliyaviy holatimizga ta’sir qiladigan bo’lsa, bunday noaniqlik risk deb ataladi.

• Kundalik hayotimizda har birimiz noaniqlikni aks ettiruvchi bir nechta vaziyatlarga duch kelamiz. Kelajakda nima sodir bo’lishini bilmagan paytimiz bu noaniqlik har doim paydo bo’laveradi. Qachonki, bu kabi noaniqlik bizning qarorlarimiz va amallarimiz, sog’ligimiz, yoki moliyaviy holatimizga ta’sir qiladigan bo’lsa, bunday noaniqlik risk deb ataladi.

Moliya nazariyalarida risk deganda, kutilishi mumkin bo’lgan yoki hohish yoki istakdagi natijadan musbat yokimanfiy farqni tushunishmumkin. Hayotda shunday vaziyatlar uchrab turadiki, istalgan kutilishi mumkin bo’lgan natijadan farq ya’ni o’zgarishlar salbiy oqibatlarga olib keladi.

Tahlil maqsadlaridan kelib chiqqan holda, tadbirkorlar duch kelishi mumkin bo’lgan riskning bir nechta turlari bor. Quyida biz eng umimiy riskga ega bo’lgan manbalarni keltirib o’tamiz.

Kasallik, o’lim, ishga qobilyatsizlik-bu kabi risklarga ko’pincha yakka tartibdagi tadbirkorlar va shirkatlar ta’sirchandir.
Aktivning ishonchsizlik riski-bu kabi riskga yakka tartibdagi tadbirkorlar va yirik korxonalar ham duch kelishi mumkin.
Moliyaviy risk-moliyaviy aktivlarning daromadlilik darajasi o’zgarishi bilan kuzatilayotgan risk. 
Qonun hujjatlari o’zgarishi riski-normativ huquqiy hujjatlarga o’zgartirishlar kitilganda buning natijasida tadbirkorlik muhitiga ta’sir qilish riski.
Valutaviy risk-xalqaro shartnomalarda ishtirok etadigan tashkilotlarda ko’pincha vujudga keladigan risk. 

Risklarni boshqarish jarayonini quyidagi bosqichlarni o’z ichiga oladi:

Riskni boshqarish
Natijani baholash. 
Riskni kamaytirish choralarini tanlash. 
Riskni kamaytirish choralarini ishlab chiqish
Riskni aniqlash.

Riskni baholash

• Bu uning miqdoriy o’lchovi hisoblanmay,u bilan bog’liq barcha xarajatlarni aniqlash ham tushuniladi. Riskni boshqarishda, riskni baholash eng qiyin masalalardan biri hisoblanadi. Uni aniqlashda eng birinchi bo’lib bizlarga axborot kerak bo’ladi. 

Bu kabi axborot tarixiy ma’lumotlarga tayanishini ko’rishimiz ham mumkin. 

• Masalan, investor mablag’larini kompaniyaning aksiyalariga tikmoqchi, bunda u aksiyalarninig bahosini tushib ketishidan xavotirda bo’ladi. Bizlar yuz foiz aniqlik bilan kelajakda qanday holatlar va vaziyatlar yuz berishini bilmaymiz, lekin statistic analiz metodidan foydalangan holda, bizlar uning aksiyasining tarixiy o’zgarishlariga baho bergan holda aksiyalarning kelajakdagi bahosini bashorat qilishimiz mumkin. 

Riskni kamaytirishning asosiy 4 ta yondashuv mavjud:

riskni chetlab o’tish; 
nazorat va zararlarni oldini olish; 
risk to’lovi; 
riskni o’tkazish. 

Bevosita bank risklari: 

Likvidlik 
riski. 
Operatsion
risk. 
Bozor (foiz, valyuta va
boshqalar) riski. 
Kredit riski

E’tiboringiz uchun raxmat