Mavzu. Iqtisodiyot nazariyasi fanining predmeti va bilish usullari

Taqsimot jаrаyoni 

Ishlab chiqarish 

jarayoni 

Ayriboshlash 

jarayoni 

Iste’mol jarayoni 

---

firma, oila ixtiyorida toʻplanib, ayni vaqtda mavjud boʻlgan, tovar ishlab chiqarish, xizmat 

koʻrsatish,  ularni  iste’molchiga  yetkazib  berishda  va  iste’mol  jarayonlarida  foydalanish 

mumkin  boʻlgan  imkoniyatlar,  qoʻr-qutlar  va  manbalar  tushuniladi.  Tabiiy  resurslar  (er, 

suv,  oʻrmon,  yer  osti  boyliklari),  ishchi  kuchi  resurslari,  moddiy  resurslar  (binolar,  stanoklar, 

mashinalar,  asmavzu-uskunalar,  inshootlar,  qurilmalar,  sotishga  tayyor  tovarlar,  ularning  qoʻr-

qutlari,  pul  mablagʻlari  va  boshqalari)  ana  shular  jumlasidandir.  Iqtisodiy  resurslarning  ishlab 

chiqarish  omillaridan  farqi  Shundaki,  ularga  ishlab  chiqarishda  qatnashadigan  ishchi  kuchi, 

tabiiy resurslar va ishlab chiqarish vositalaridan tashqari hamma moddiy resurslar, tovar va pul 

resurslari ham kiradi. 

Resurslarning  cheklanganligi  ehtiyojni  qondirishning  muhim  yoʻli  boʻlgan  ishlab 

chiqarish  imkoniyatlarini  ham  cheklab  qoʻyadi.  Bu  imkoniyatlar  darajasi  doimo  bir  xil  boʻlib 

turmaydi,  balki  yangi  texnikalar  va  texnologiyalarning  yaratilishi  va  ishga  solinishi  ishlab 

chiqarish  imkoniyatlarini, uning chegaralarini kengaytirish  imkonini  beradi. Iqtisodiy resurslar, 

ishlab  chiqarish  va  ehtiyojlarni  qondirish  darajasi  oʻrtasidagi  doimiy  va  mustahkam 

aloqadorlikni quyidagicha ifodalash mumkin: 

 

 

 

2-rasm.  Iqtisodiy  resurslar  va  ehtiyojlarning  qondirilish  darajasi  oʻrtasidagi 

bogʻliqlik. 

 

Cheklangan iqtisodiy resurslardan unumli foydalanib, ishlab chiqarish imkoniyatlarini va 

binobarin  ehtiyojlarni  qondirishning  darajasini  oshirish  zarurligi  iqtisodiyot  oldiga  quyidagi 

muammolarni qoʻyadi. 

1.  Ishlab  chiqarish  va  xizmat  koʻrsatishning  optimal  variantlarini  (eng  zarur  va  tejamli 

turlarini) tanlab olish va resurslarni koʻproq ishlab chiqarishga jalb qilish. 

2. Mavjud resurslarning har bir birligidan tejab-tergab, samarali foydalanish. 

3. Fan-texnika yutuqlarini va yangi texnologiyalarni joriy qilib, yangi energiya, material, 

xom-ashyo  turlari,  ularning  manbalarini  topib,  foydalanishga  jalb  qilish,  resurslar 

unumdorligining oshishiga erishish. 

Bu  muammolarni  hal  qilish  zaruriyati  kishilardan  chuqur  iqtisodiy  bilimlarga  ega 

boʻlishni taqozo qiladi.