Mavzu. Iqtisodiyot nazariyasi fanining predmeti va bilish usullari

ne’matlarni  xarid  qilish  va  foydalanishga  boʻlgan  zaruratdir.  Bular  iste’mol  uchun  zarur 

boʻlgan  koʻplab  hayotiy  predmetlarni  (oziq-ovqat,  kiyim-kechak,  turar-joy)  va  zeb-ziynat 

buyumlarini (taqinchoq, atir-upa, yengil avtomobil va h.k.) oʻz ichiga oladi.  

Ma’naviy  ehtiyojlar  kishilarning  bilim  va  dam  olish,  madaniy  saviyasini  oshirish, 

malaka-mahoratga  ega  boʻlish,  har  xil  xizmatlardan  bahramand  boʻlish  kabi  moddiy 

koʻrinishga ega boʻlmagan koʻplab hayotiy zaruratlarni oʻz ichiga oladi.  

Ehtiyojlar  yakka tarzda va  birgalikda qondirilishi  mumkin. Bu esa ehtiyojning tabiatiga 

va  uni  qondiruvchi  obe’ktlar  xususiyatiga  bogʻliq.  Shunday  buyum  va  xizmat  turlari  borki, 

ulardan  faqat  birgalikda  foydalanish  mumkin.  Masalan,  ta’lim  olish  binolari,  kasalxonalardan, 

dam olish joylaridan bahramand boʻlish, sport oʻyinlari va koʻngilochar tomoshalarni birgalikda 

koʻrish kabilar shular jumlasidandir. 

Jamiyat ehtiyojlariga quyidagi bir qator omillar ta’sir koʻrsatadi: 

a) jamiyatning iqtisodiy taraqqiyot darajasi;  

b) jamiyatdagi ijtimoiy-iqtisodiy tuzum;  

v) tabiiy-geografik sharoitlar;  

g) tarixiy-milliy an’analar va urf-odatlar;  

d) aholi sonining oʻsishi, uning tarkibidagi oʻzgarishlar;  

e) xalqaro, davlatlar, millatlar va mintaqalar oʻrtasidagi aloqalar.  

Ijtimoiy-iqtisodiy,  shu  jumladan,  moddiy  ehtiyojlarni  toʻliq  qondirish  mumkin  emas. 

Jamiyatda  har  bir  ma’lum  davrda  koʻplab  qondirilmagan  ehtiyojlar  boʻladi.  Vaqt  oʻtishi  bilan 

yangi  buyumlarning  paydo  boʻlishi,  keng  reklamaning  ta’siri  va  savdoning  ragʻbatlantirishi 

natijasida ehtiyojlar oʻzgaradi va koʻpayib boradi. Shunday ekan, jamiyatning,  ya’ni uni tashkil 

qiluvchi  shaxslar,  muassasa  va  korxonalar  ehtiyojlarining  cheksizligi,  ularning  toʻxtovsiz 

yangilanib  va  oʻsib  borishi  tabiiy  boʻlib,  uni  oʻziga  xos  qonun  orqali  ifodalash  mumkin. 

Ehtiyojlarning  miqdoran  oʻsib,  sifat  jihatidan  takomillashib  borishi  ehtiyojlarning  oʻsib