Mavzu: Iqtisodiy ta’lim tamoyillari, metodlari va vositalari Reja: Pedagogning asosiy axloqiy qoidalari

«Yaxshilik» va «yomonlik» kategoriyalari.

«Yaxshilik» tushunchasi va uning mohiyati.
«Yaxshi» deganda, kishining biror talabiga to’la javob beradigan, unga yoqadigan xatti-harakatlar, narsalarning ijobiy sifatlari tushunilsa, «yaxshilik» deganda esa ixtiyoriy ravishda biror kishining manfaatini ko’zlab ish tutish, unga manfaat yetkazish, xayrli, ezgu ishlarni amalga oshirish tushuniladi.
«Yaxshilik» o’zining kundalik oddiy tushunchasidan tashqari etika fanining kategoriyasi sifatidagi ta’rifiga ham egadir.
Yaxshilik deb tevarak atrofda sodir bo’layotgan hamma voqyea, hodisa va narsalarning insonni e’zozlaydigan, uning manfaat va ehtiyojlarini qondiradigan, axloqiy normalarga mos keladigan, odamgarchiligining o’sishini taminlaydigan, baxtli hayot kechirishga xizmat qiladigan barcha ijobiy tomonlarning yigindisiga aytiladi.
Yaxshilik kategoriyasi mehnat sohasida-jamiyat manfaatlari yo’lida qilingan halol ijodiy mehnat, siyosat va huquq sohasida-insonparvarlik, adolatparvarlik, maorif sohasida-yosh avlodni tarbiyalash maqsadida qilingan ezgu ishlar va boshqa shakllarda namoyon bo’ladi.
Maorif sohasi xodimlarining har tomonlama yetuk, barkamol avlodni tarbiyalashdagi barcha ishlari, o’tkazilayotgan tadbirlari xalqimizning buyuk kelajagini ta’minlash yo’lida qilingan ishlar yaxshilik hisoblanadi.
«Yomonlik» tushunchasi va uning mohiyati. Yomon odam deganda, fe’l-atvori buzuq, yaramas, razil odam; yomonlik deganda esa, o’zining fe’l-atvori, qilgan ishlari bilan atrofdagilarga zarar yetkazuvchi, ahloqan buzuq, yaramas odamlarning xatti harakatlari tushuniladi.
Yomonlik deb jamiyatning rivojlanishga to’sqilik qiluvchi, kishlarning ahloqiy normalarga, qadriyatlarga zid keladigan, insoniylikning o’sishiga zid keladigan xatti-harakatlarni o’zida mujassamlashtirgan tushunchalar yigindisiga aytiladi.
Yomonlikning asosiy shakllari quyidagilardan iborat:
Millatchilik, oshna-ogaynigarchilik, ma’muriy buyruqbozlik, odam o’ldirish,o’grilik, zo’ravonlik, poraxo’rlik, tamagirlik, bezorilik, bosqinchilik,ishyoqmaslik va hakazo.
Yomonlik quyidagi xillarga bo’linadi:
-yomonlik-maqsad;

• 
  yomonlik-vosita;
  
• 
  yomonlik-natija;
  
• 
  yomonlik-baho.
  

Yomonlik-maqsad biror yomon xatti-harakatni razilona, gayriinsoniylik va jahillik bilan talab qilish, jamiyat va jamoa manfaatiga zid qilinadigan yomonlikdir. Masalan odam o’ldirish, xalqni qo’rquvda ushlab turish va hakazo.
Yomonlik-vosita biror bir xatti-harakatni amalga oshirish uchun qo’l-lanadigan tadbir, shu harakatni bajarish usuli va qurolidir.
Yomonlik-baho u yoki bu xatti-harakat jamoa faoliyatidagi salbiy, gayriaxloqiy jihatlarni baholash mezonidir.
Yomonlikning barcha ko’rinishlari hamma davrlarda shu mezon yordamida baholanadi.
«Yaxshilik» va «yomonlik» o’zaro aloqador va ayni vaqtda bir-birini inkor etuvchi kategoriyadir.
«Yaxshilik» va «yomonlik» to’g’risida hadislarda shunday deyilgan:
«Yaxshilaringiz xushxulq bo’lib, kishlarga yon beruvchi, ya’ni atofida yaxshi hayot kechirishga imkon beruvchi kishlardir. Yomonlaringiz mahmadona, dilozor, kishilar rohatini buzuvchi kishlardur».
«Yaxshilaringiz qarzni yaxshi ado etuvchi kishlardir. Yaxshilaringiz o’z ahliga, oila va a’zolariga yaxshi bo’lganlaringizdir. Odamlarning yaxshisi odamlarga manfaatlirog’idir.