mavzu: investitsiya faoliyatida kapital qurilish – mavzu: Kapital qurilish va kapital qo‘yilmalar. Reja

LT = AA + KF + VX + QH + ST 
bu yerda:   
LT – jami lizing to‘lovlari;   
AA – lizing beruvchiga to‘lash uchun hisoblanadigan amortizatsiya ajratmalari;   
KF – kredit mablag‘lari uchun to‘lanadigan foizlar yoki lizing stavkasi;  
 
6
 Ҳайдаров Ш.У., Ортиқов Ҳ.А.,.Тухсанов Х.А. Лизинг: тан олиш, баҳолаш ва унинг ҳисоби. – Т.: “NORMA” 
МЧЖ, 2006. – 248 б. 

---

VX  –  lizing  beruvchiga  lizing  ob’ektini  sotish  bilan  bog‘liq  vositachilik 
harajatlari;   
QH  –  lizing  beruvchiga  lizing  ob’ektini  yetkazib  berish  bo‘yicha  qilingan, 
qo‘shimcha harajatlar;   
ST – sug‘urta to‘lovlari.  
Lizing  to‘lovlarida  qo‘llanilayotgan  hisoblash  usuliga  qarab  quyidagilarni 
ajratish mumkin:  
-  lizingga beriladigan uskuna qiymatidan amortizatsiya ajratmalari, lizing uchun 
foiz,  qo‘shimcha  takdim  etilgan  xizmatlar  uchun  to‘lovlar  va  lizing  beruvchiga  har 
bir  davrning  ohirida  to‘lanishi  lozim  bo‘lgan  komission  haqdan  iborat  bo‘lgan 
to‘lovlar;  
-  kelishuv  imzolangan  paytda  mol-mulkni  lizingga  oluvchi  dastavval  lizingga 
beruvchiga  belgilangan  miqdorda  bo‘nak  (depozit)  taqdim  etgan  holatlarda,  uskuna 
ishlatilish  uchun  qabul  qilinganligi  to‘g‘risida  dalolatnoma  imzolangandan  keyin, 
lizing  to‘lovlarining  umumiy  summasini  (bo‘nak  chegiriladi)  muntazam  badallar 
orqali to‘lab borganda kuzatiladi;  
-  hisob-kitob  kelishuvida  qandaydir  sabablarga  ko‘ra  qandaydir  belgilangan 
foizga  asoslangan  aniq  bo‘lmagan  to‘lovlar.  O‘zaro  kelishuv  bo‘yicha  lizingga 
olingan  uskunada  ishlab  chiqarilgan  mahsulot  sotuvining  hajmi,  sotuvdan  olingan 
foydaning summasi yoki lizing shartnomasining amal qilish muddatida o‘zgartirilishi 
mumkin bo‘lgan boshqa parametrlar asos qilib olinishi mumkin.   
Davriylik bo‘yicha to‘lovlarni quyidagicha tasniflash mumkin:  
-  lizing  kelishuviga  ilova  qilingan,  kelishuv  taraflari  tomonidan  kelishilgan 
jadval bo‘yicha to‘lanadigan davriy (har yilgi, har chorakdagi, har oydagi) to‘lovlar;  
-  agar kelishuvda lizingga  beruvchiga  bo‘nak  to‘lanishi  nazarda  tutilgan bo‘lsa, 
bir vaqtda to‘lanishi qo‘llaniladigan to‘lovlar;  
-  agar  lizing  kelishuvda  bo‘nak  to‘lovi  nazarda  tutilgan  taqdirda,  u  davriy 
to‘lovlar bilan murakkablashtirilgan bo‘lishi mumkin.  

---

Lizingga  oluvchining  moliyaviy  holati  va  to‘lov  qobiliyatini  inobatga  olib, 
kelishuvda lizing to‘lovlarining turli usullari belgilanishi mumkin va ularga muvofiq 
quyidagi to‘lovlarni ajratish mumkin:  
-  teng ulushlar bilan;  
-  oshib  boradigan  miqdorlar  bilan.  Bu  asosan  lizingni  boshlang‘ich  bosqichida 
foydalanuvchi tomonidan lizing to‘lovini kamroq ulushlar bilan kiritish, keyinchalik 
esa,  uskuna  o‘zlashtirilib  borishi  va  unda  ishlab  chiqarilayotgan  mahsulot  sur’ati 
o‘sib borishiga qarab ushbu ulushlarni oshirib borish qulayroq hisoblangan barqaror 
moliyaviy holatga ega bo‘lmagan lizingga oluvchilar tomonidan qo‘llaniladi;  
-  kamayib boradigan miqdorlar bilan (tezlashtirilgan to‘lovlar).  
Barqaror  moliyaviy  holatga  ega  bo‘lgan  lizingga  oluvchilar  tomonidan 
qo‘llaniladi, bunda  foydalanuvchi lizingning boshlanish  davrida  lizingga beruvchiga 
o‘z qarzining asosiy qismini kiritishni afzalroq ko‘radi.  
Lizing  to‘lovining  asosiy  qismini  amortizatsiya  ajratmalari  tashkil  etadi. 
Amortizatsiya ajratmalari foydalanilayotgan lizing ob’ektining jismonan va ma’naviy 
eskirishi  natijasida  yo‘qotilgan  qiymatni  qoplovchi  asosiy  manba  hisoblanadi. 
Amaliyotda amortizatsiya ajratmalari summasi quyidagicha hisoblanadi: