Мавзу: Инвестиция фаолиятида рисклар ва уларни пасайтириш йўллари

Лойиҳа сезгирлиги таҳлили қуйидаги тартибда олиб борилади:

• Инвестиция лойиҳасининг асосий параметрларининг ( яъни сотиш ҳажми, сотиш баҳоси, ишлаб чиқариш ҳаражатлари ва ҳ.к.) базавий қийматларини аниқлаш;
• Шу қийматлар асосида лойиҳа самарадорлигини ҳисоб-китобини амалга ошириб, уларни NPVo ёки IRRo деб белгилаш;
• Лойиҳа самарадорлигига энг кўп таъсир этувчи, унинг асосида лойиҳа сезгирлигини таҳлил қилинувчи кўрсаткичлардан бирини танлаш (NPV ёки IRR);
• Самарадорлик кўрсаткичига энг кўп даражада таъсир этувчи омилларни аниқлаш;
• Ўзгарувчан омиллардан бири ўзгарганда асосий кўрсаткич қанчага ўзгаришини ҳисоб-китоб қилиш.

Ўзгарувчан омиллар икки гурухга бўлинади:

• тўғридан-тўғри даромад ва ҳаражатларга таъсир этувчи омиллар: сотиш ҳажми, маҳсулот сотиш баҳоси, ишлаб чиқариш ҳаражатлари, инвестиция хажми, қарз маблағларига тўловлар ва бошқалар;
• билвосита таъсир этувчи омиллар: қурилишнинг давомийлиги (муддати), ишлаб чиқариш циклининг давомийлиги, тўловларнинг кечикиши, тайёр махсулотни сотиш муддати, инфляция даражаси, даромад солиғи ставкаси ва бошқалар.

Инвестиция лойиҳаси сезгирлигини таҳлил қилиш орқали рискни аниқлаб, таҳлил қилиб баҳолаш мумкин. Масалан, лойиҳа сезгирлиги таҳлили натижасида критик фактор сифатида маҳсулот баҳоси намоён бўлса, демак, маркетинг программасини кучайтириш керак ёки лойиҳа қийматини (ишлаб чиқариш ҳаражатларини) камайтириш керак. Агар лойиҳа ишлаб чиқариш ҳажмига нисбатан кўпроқ сезгир бўлса, демак, меҳнат унумдорлигига кўпроқ эътибор бериш керак (ишчиларнинг малакасини ошириш ва қайта ўқитиш, бошқаришни, менежментни яхшилаш ва ҳ.к.).

• Инвестиция лойиҳаси сезгирлигини таҳлил қилиш орқали рискни аниқлаб, таҳлил қилиб баҳолаш мумкин. Масалан, лойиҳа сезгирлиги таҳлили натижасида критик фактор сифатида маҳсулот баҳоси намоён бўлса, демак, маркетинг программасини кучайтириш керак ёки лойиҳа қийматини (ишлаб чиқариш ҳаражатларини) камайтириш керак. Агар лойиҳа ишлаб чиқариш ҳажмига нисбатан кўпроқ сезгир бўлса, демак, меҳнат унумдорлигига кўпроқ эътибор бериш керак (ишчиларнинг малакасини ошириш ва қайта ўқитиш, бошқаришни, менежментни яхшилаш ва ҳ.к.).