Mavzu: Innovatsiyalar asosida biznes kompaniyalarning rivojlanishi. Reja: Biznes kompaniyalar

1.Biznes kompaniyalar.
Biznes kompaniyalar— iqtisodiy faoliyat (ishlab chiqarish, savdo, vositachilik, moliya, sugʻurta va boshqalar) olib borish uchun uyushgan yuridik va jismoniy shaxslar, tadbirkorlar birlashmasi. Kompaniya deyilganda birlashmalar, shirkatlar, xoʻjalik jamiyatlari, firmalar, korporatsiyalar, yaʼni turli tashqiliy-huquqiy shakllarga ega boʻlgan korxonalar tushuniladi. Kompaniya yuridik shaxs maqomiga ega boʻladi. Kompaniya sherikchilik, korporatsiya tamoyillari, tadbirkorlik faoliyatining boshqa tamoyillari boʻyicha faoliyat kursatishi mumkin.Iqtisodiyotdagi xususiy (tadbirkorlik) sektoriga turli xil firmalar kiradi. Tasniflash belgisiga qarab firmalar har xil tur va shakllarni yasashi mumkin. Demak, mulkchilik shakllariga (yoki tashkiliy-huquqiy shakllariga) qarab firmalar firma turlariga bo'linadi: yakka tartibdagi tadbirkorlik, sheriklik (mahalliy fanda - sheriklik), korporatsiya. Yakka tartibdagi tadbirkorlik - bu bir shaxsga tegishli firma turi. Ushbu turdagi firmalarda menejer (rahbar) va mulkdor rolini o'z manfaatlarini ko'zlab yakka tartibdagi tadbirkorlik faoliyatini amalga oshiruvchi bir shaxs bajaradi. Rossiya Federatsiyasidagi analog: yakka tartibdagi tadbirkor (IP). Sheriklik (sheriklik) - bu ikki yoki undan ortiq shaxsga tegishli bo'lgan kompaniya. Nebraska universitetining taniqli iqtisodiyot professori (ret.) C.R.MakKonnell va Tinch okeani Lyuteran universitetining iqtisod professori C.L.Bryu ta'kidlaganidek, hamkorlik yakka tartibdagi tadbirkorlikning tabiiy rivojlanishi hisoblanadi. Ushbu shakl yakka tartibdagi tadbirkorlikning ayrim kamchiliklarini bartaraf etishga urinishda paydo bo'lgan. Korporatsiya - bu ko'plab shaxslar yagona yuridik shaxs sifatida birgalikdagi faoliyat uchun birlashgan firmaning mulk shakli.Iqtisodiyotda firmalarning turli tushunchalari mavjud:

1. 
   neoklassik tushuncha
   
2. 
   institutsional kontseptsiya
   
3. 
   xulq-atvor tushunchasi
   

Neoklassik kontseptsiya firmani maqsadi maksimal foyda olish bo'lgan ishlab chiqarish birligi sifatida belgilaydi. Ishlab chiqarish birligining faoliyati ishlab chiqarish funktsiyasi bilan tavsiflanadi. Bunday holda, kompaniyaning asosiy vazifasi ishlab chiqarish xarajatlarining eng past darajasini ta'minlaydigan resurslarning bunday nisbatlarini o'rnatishdir . Ushbu kontseptsiya quyidagi elementlarga asoslanadi: to'liq va aniq ma'lumot, oqilona xatti-harakatlar, doimiy narxlar.
Institutsional kontseptsiya uchun firma bozor noaniqligi sharoitida ishlaydigan murakkab ierarxik tuzilmadir. Firmaning xatti-harakati ma'lumotlarning assimetriyasidan sezilarli darajada ta'sir qiladi . Bu kontseptsiya mulk huquqini taqsimlash muammosini tahlil qilishga asoslangan. Shu bilan birga, kompaniya hajmini aniqlash uchun tranzaksiya xarajatlari o'rtasidagi nisbat , ya'ni shartnomalar tuzishda yuzaga keladigan xarajatlar va iqtisodiy resurslar egalarining boshqaruv qarorlarini muvofiqlashtirish jarayonida nazorat xarajatlari qo'llaniladi.
Innovatsiya har bir sohada bo’lishi mumkin. Masalan, fanda, uning bir yo’nalishida yirik yangiliklarga erishish, kashfiyotlar yaratish, izlanishlarda, ilm sohasida yangi ilm va bilimlarni ochish, texnika va texnologiyalarni yangi avlodini yaratish, ishlab chiqarish sohalarida, xizmat ko’rsatishda yangi usullarni kiritish va boshqalar shular jumlasidandir. Iqtisodiyotda esa fan, texnika, texnologiyalar sohalarida erishilgan eng so’nggi yutuqlarni qo’llashni bildirishi mumkin.Innovatsion faoliyat qaysi sohada bo’lmasin, kashfiyotlar, e’lon qilingan yangiliklar, texnika va texnologiya yutuqlari va texnologik jarayonlarni yangilash, mahsulot bilan ta’minlash va boshqa yo’nalishlardagi barcha yangiliklarni tizimli ravishda uzluksiz joriy etib borishni ta’minlash jarayonidir.Jahon gloaballashuvi jarayonida kuchli raqobat har sohada yangilikka undaydi. Fandagi texnika-texnologiya sohalaridagi eng so’nggi yutuqlar, kashfiyotlar, yangiliklar, ratsionalizatorlik takliflarni ishlab chiqish va xizmat ko’rsatish sohalariga shiddat bilan kiritilib boriladi va marketing, boshqaruv, ishlab chiqarish, xizmat ko’rsatish sohalarida yangi yondashuv, yangi texnologiya, texnikalarni qo’llashni talab qiladi va texnologiyalarni yangi avlodini qo’llash asosida mablag’ kiritilishi investitsiyadan dalolat beradi.