Mavzu: inflyatsiyaning mohiyati va kelib chiqish sabablari

Mavzuning maqsadi: Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida inflyatsiyaning hisob kitob tizimi holatining davlat moliyasiga ta`sirini
va ularni boshqaruv bo`yicha amaliy taklif va tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat.
Mavzuning tarkibiy tuzilishi: Kurs ishimning tarkibiy tuzilishi ikki tildagi anotatsiya, kirish, asosiy qismini yoritib beruvchi 3ta reja, xulosa va takliflar hamda foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatidan iborat .
Kirish qismida tadqiq qilinayotgan muammoning dolzarbligi asoslangan va maqsadi, vazifalari hamda kurs ishining tarkibiy tuzilishi yoritilgan.
Adabiyotlar sharhi qismida esa mavzu doirasida o’rganilgan adabiyotlar, xorijiy maqolalar nomi hamda ularning tadqiqot mavzulari, maqsadlari yoritilgan.
Ma’lumotlar va metodologiya deb nomlangan qismda esa ushbu mavzuni o’rganish mobaynida qandasy ilmiy usullardan foydalanilganligi hamda bu usullarning mazmuni keltirilgan.
Kurs ishimning yakuniy qismida xulosa takliflar bayon etilgan. Shuningdek, mavzuni yoritishda foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati keltirib o’tilgan.

1. 
   Adabiyotlar sharhi (literature review)
   

Bugungi kunda inflyatsiya va unda yuzaga keladigan muammolar asosiy e’tibor markazida bo’lib kelmoqda. Bu yo’nalishda xorijlik hamda mamlakatimiz olimlari va ilmiy tadqiqotchilar tomonidan turli davlatlar misolida, turli usullarda ilmiy tadqiqot olib borilmoqda va ilmiy xulosalar chiqarilmoqda. Bulardan bir nechtasini quyida ko’rib chiqamiz.
Richard Medley (1982-yil) tomonidan chop etilgan “Inflyatsiya siyosati” (The Politics of Inflation)² kitobida turli mamlakatlardagi inflyatsiya tendentsiyalarini yorituvchi maqolalar to'plami keltirilgan. Ushbu kitobning diqqat markazida har bir mamlakat darajasi va inflyatsiya davomiyligining ichki va xalqaro sabablari mavjud. Dastlab, iqtisodiy va siyosiy tizimlar va jarayonlarning o'zaro ta'sirini qamrab oladi va keyinchalik inflyatsiya muammosini tarixiy nuqtai nazardan hal qilishga kirishadi. Bundan tashqari, tanlov Buyuk Britaniya, Italiya va Portugaliyada inflyatsiyaga qarshi kurash bilan bir qatorda inflyatsiyaning transatlantik jihatlari haqida gapiradi. Kitobda AQShdagi inflyatsiya siyosati va Germaniyadagi inflyatsiya siyosati ham batafsil yoritilgan. 7-bob Buyuk Britaniyada inflyatsiya va siyosatga bag'ishlangan va 8-bobda Argentina yallig'lanishining siyosiy sabablari va oqibatlari ko'rib chiqilgan. Yakuniy bob Ispaniyada inflyatsiya va demokratik o'zgarishlarga bag'ishlangan. Kitob iqtisodchilar, siyosatshunoslar va global iqtisodiyotga aloqador odamlar uchun juda foydali bo'ladi.
“Inflyatsiya! Barqarorlikni o’rganish” (Inflation! A Study in Stability) kitobi 1974-yilda nashr qilingan. Mualliflari: J.W.C. CUMES. Ushbu kitob barqarorlikni tadqiq qilish inflyatsiyani o'rganishda ishlatiladigan jarayonlar, omillar, metodologiyalar va tamoyillarga qaratilgan. Kitob birinchi navbatda iqtisodiy nazariyalar va siyosatning doimo o'zgarib turadigan kontekstiga urg'u beradi, chunki ular iqtisodiyotning turli tomonlariga taalluqlidir. Keyin qo'lyozmada boylikni boshqarish va ishlab chiqarish balansi o'rganiladi. Matnda sanoat inqilobining iqtisodiyotning yuksalishiga ta'siri, ayniqsa insoniyat uchun erishgan moddiy yutuqlar ko'rib chiqiladi. Keyin kitob almashinuv va iqtisodiyotni
shakllantirishga qiziqishning ahamiyatiga urg'u beradi va bu omillar iqtisodiyotni o'lchash mumkin bo'lgan aniq choralar ekanligiga urg'u beradi. Qo'lyozma inflyatsiya bilan bog'liq omillar, sharoitlar va muammolarni o'rganishdan manfaatdor bo'lgan tadqiqotchilar va iqtisodchilar uchun muhim ma'lumot manbai hisoblanadi.
Enrique Alberola va Carlos Urrutialar tomonidan “Development economics” jurnalida chop etilgan “Norasmiylik inflyatsiya barqarorligini osonlashtiradimi?” (Does informality facilitate inflation stability?³) deb nomlangan maqolasida inflyatsiya barqarorligini ta’minlash borasida so’z boradi. Norasmiylik rivojlanayotgan mamlakatlarda mehnat bozori xatti-harakatlariga, moliyaviy resurslarga kirishga va butun iqtisodiyotda samaradorlikka ta'sir qiluvchi tarkibiy xususiyatdir. Ushbu maqola zarbalar va pul-kredit siyosatini tahlil qilish uchun nominal qattiqlik, mehnat va moliyaviy ishqalanish bilan umumiy muvozanat bilan yopiq iqtisodiyotning oddiy modelini ishlab chiqadi. Ushbu modelda norasmiy sektor mehnat unumdorligini pasaytirish hisobiga mehnat bozoriga moslashuvchanlikni ta'minlaydi. Bundan tashqari, faqat rasmiy sektordagi firmalar moliya olish imkoniyatiga ega, bu ularning ishlab chiqarish jarayoniga hissa qo'shadi. Meksika ma'lumotlariga ko'ra kalibrovka qilingan modelning miqdoriy versiyasida biz norasmiylikni: (i) talab va moliyaviy shoklarning, shuningdek rasmiy sektorga xos bo'lgan texnologik zarbalarning ish haqi va inflyatsiyaga ta'sirini susaytiradi, ammo (ii) agregatning inflyatsion ta'sirini oshiradi. Norasmiy sektorning mavjudligi pul-kredit siyosati harakatlaridan jabrlanganlar sonini ko'paytiradi. Markaziy bank nuqtai nazaridan, natijalar shuni ko'rsatadiki, norasmiylik ko'plab zarba turlari uchun inflyatsiya o'zgaruvchanligini pasaytiradi, ammo pul-kredit siyosati samarasiz bo'ladi.
Jongrim Ha, M. Marc Stocker, Hakan Yilmazkudaylar tomonidan “Xalqaro pul va moliya” (International Money and Finance) jurnalida chop etilgan “Inflyatsiya va ayirboshlash kurslarining o’tish davri” (Inflation and exchange rate pass-through⁴) deb nomlangan maqolada inflyatsiya va ayirboshlash kurslarining o’tish davri yoritilgan. Ushbu maqola valyuta ayirboshlash xususiyatini inobatga olgan holda valyuta kursining iste'mol narxlariga o'tkazilishini ko'rib chiqadi. 55 mamlakat uchun vektorli tarkibiy omillar kuchaygan avtorezressiv modellarning individual bahosi tufayli pul-kredit siyosatidagi shoklar boshqa ichki shoklarga nisbatan valyuta kursining yuqoriligi bilan bog'liq, global shoklar turli davlatlar uchun turlicha oqibatlarga olib keladi. Valyuta kurslarining moslashuvchan rejimlari va qat'iy inflyatsiya maqsadlarini birlashtirgan mamlakatlarda o'tish chora-tadbirlari past bo'ladi, bunda markaziy bank mustaqilligi tashqi ta'sirlarga qarshi bufer sifatida valyuta kursini qo'llash orqali inflyatsiyani barqarorlashtirish vazifasini engillashtiradi. Ayirboshlash kursining o'zgarishi valyuta harakatlariga olib keladigan zarbaning xususiyatini va narxning ta'siriga ta'sir qiluvchi mamlakat xususiyatlarini hisobga olgan holda tekshirilishi kerakligi tushuniladi.
“Makroiqtisodiy nazariyalarni o’rganish: bandlik va inflyatsiya” (Studies in Macroeconomic Theory: Employment and Inflation) kitobi 1979-yilda chop etilgan. Muallifi: Edmund S. Phelps. Avtor ushbu kitobi uchun 2006 yilda iqtisodiy fanlar bo'yicha Nobel mukofotiga sazovor bo'lgan. Kitob asosan bandlik va inflyatsiya muammolari to’g’risida yozilgan. Bandlik va inflyatsiya - bu ish haqi va narxlar bo'yicha qarorlar va majburiyatlarning mikroiqtisodiy nazariyasini ishlab chiqishni muhokama qiladigan ilmiy ishlar to'plami. Kitob zamonaviy inflyatsiya jarayonining ba'zi xususiyatlarini taqdim etadi va Keyns va Filippning postklassik makroiqtisodiyotida qabul qilingan ba'zi elementlarni tushunadi. Ushbu jilddagi maqolalar ettita bo'limga guruhlangan. I qismda bandlik tengsizligi modellari tasvirlangan. Ikkinchi bo'limda ishsizlik darajasi "tabiiy" g'oyasi batafsil ko'rib chiqiladi. Uchinchi qism muvozanat sharoitida inflyatsiyaning farovonlik iqtisodiyotini ko'rib chiqadi. To'rtinchi qism inflyatsiyani rejalashtirishga bag'ishlangan. V qismdagi hujjatlar ikki tarixiy davrda inflyatsiyaning ko'tarilish sabablari haqidagi gipotezalarni muhokama qiladi: 1955 yildan 1957 yilgacha va 1972 yildan 1974 yilgacha Amerika inflyatsiyasi. VI qismda pul-kredit va soliq-byudjet siyosati orqali iqtisodiy barqarorlikning ba'zi nazariyalari muhokama qilinadi. siyosati. Ushbu jildning oxirgi qismida barqaror bo'lmagan siyosat, Rawls tomonidan ilgari surilgan adolat tushunchasiga misol bo'la oladigan ijtimoiy tanlovni masalalarga qo'llashga harakat qilinadi. To'plam iqtisodchilar va siyosatchilar uchun foydali bo'ladi.

2.