Mavzu: imkoniyati cheklangan bolalar bilan psixologik reabilitatsiya ishlari. Ikkilamchi jarohat

hayot tsikli davrlarini quyida ko’rib chiqamiz:

1. Bola tug’ilishi

2. Maktab yoshi

3. O’smirlik davri

4. Bitirish davri

Ota-onadan keyingi davr

Imkoniyati cheklangan bolalarning asosiy muammosi quyidagilarda:

• Olam bilan aloqaning buzilganligi;
• Kattalar va tengdoshlari bilan aloqaning qashshoqligi;
• Tabiat bilan muloqotning cheklanganligi;
• Bir qator madaniy qadriyatlarning etishib bo’lmasligi muammosi;
• Elementar ta’limni ololmaslik. Bu muammo faqatgina sub’ektiv bo’lmay, balki ijtimoiy-siyosiy hamdir;
• Qobilyat va ist’edodni namoyon qilishni chegaralanganligi. Nogiron bola tengdoshi kabi qobiliyatli iste’dodli bo’lishi mumkin, biroq o’z qobiliyatlarini rivojlantirish, aniqlash va ular orqali jamiyatga foyda keltirishi uchun unga imkoniyatlaming teng emasligi to’sqinlik qiladi.

Bugungi kunda imkoniyati cheklangan bolalarning jamiyatga moslashuvi dolzarb muammoligi barchaga ma’lum. Statistik ma’lumotlarga ko’ra, "nogiron" deb atash mumkin bo’lgan bolalarning soni so’ngi paytda ikki barobar oshdi. Imkoniyati cheklangan bolalar emotsional, ma’naviy, jismoniy jihatdan og’ir ahvolda qolganlar. Bunday bolalar ta’lim olishlari, odamlar bilan muloqotda bo’lishlari, kundalik yumushlar bilan shug’ullanishlari kerak, ammo cheklangan fiziologik imkoniyatlari ta’sirida ular har qanday faoliyatni to’liq bajara olishda qiyinchilik bilan to’qnashadilar. Ularning ota-onalari ham qiyinchiliklarga duch keladilar:

farzandlarini parvarishlash bilan bog’liq muammolar, uning hayoti uchun mas’uliyat va h.k. Shuning uchun, imkoniyati cheklangan bolalar va ularning ota-onalari uchun ijtimoiy reabilitatsion ishlarni tashkil etish alohida muhim hisoblanadi. Ijtimoiy reabilitatsion ishlar asosan imjtiomiy moslashuvni engillashtirishga, psixologik to’siqlarni bartaraf etishga qaratilgan bo’ladi

Bola faolligining namoyon bo’lish shakllari turlicha ko’rinishga ega bo’ladi: buyumlar bilan manipulyativ xarakatlardan tortib, ijodiy yaratuvchanlik faoliyatigacha (ushbu faoliyat davomida tashqi dunyoni o’rganadi, o’zini namoyon qiladi, rivojlanadi). Ammo ijtimoiy tajribani bolalar mustaqil ravishda emas, kattalar yordamida egallaydilar. Bola rivojlanishining effekti asosan kattalarning bola faolligini boshqara olish xususiyatiga bog’liq. Har qanday faoliyatni rivojlantiruvchi ta’siri uni tashkil etilganlik darajasi, amalga oshish jarayoni, kattalar tomonidan ushbu faoliyatning maqsad va vazifalari, bolaning imkoniyatlari, faoliyatni amalga oshirish uchun mavjud bo’lgan usullar va uslublarning anglanganligiga bog’liq bo’ladi.

Agar bola eshitish sezgisida nuqsonga ega bo’lib intellekti saqlangan bo’lsa, bolaga qiziqarli bo’lgan faoliyatini tanlash, shunday tashkil etish kerakki, uning muloqotga bo’gan, dunyoni o’rganishga bo’lgan ehtiyojlari qondirilsin va o’ziga xos jismoniy ko’rsatkichlari inobatga olinsin. Xususan, bunday jismoniy ko’rsatkichga ega bo’lgan bolaga shaxmat o’yini, kompyuterda ishlash, bilimlarni takomillashtiradigan o’yinlar, tengdoshlari bilan o’yinlar, turli xil ustaxonadagi mashg’ulotlar, har xil teledasturlarni kuzatish qiziq bo’ladi.

Rivojlanishida buzilishlari mavjud o’smir va bolalarda eng ko’p uchraydigan ziddiyatlar qatoriga muloqotga bo’lgan ehtiyoj va uni yuzaga chiqarish orasidagi tafovut mavjudligini. do’st, dugonaga ega bo’lish ularning normal o’yinlarida ishtirok etish, maxsus maktabga emas, oddiy umumta’lim maktabiga borishni kiritishimiz mumkin. Shunisi muhimki, bu kabi ziddiyatlarga ega bolalar cheklangan hayot faoliyati tufayli ularni oddiy bolalarga nisbtan og’irroq va murakkabroq shaklda boshdan kechiradilar. Hatto bu ziddiyatlarni mustaqil ravishda bartaraf etolmaydilar, ularga kattalarning yordami kerak bo’ladi. Masalan, agar bola tayanch apparat tizimidagi kasallik ta’sirida uyda ta’lim olayotgan bo’lsa, unga do’st topishga, tengdoshlari bilan uchrashuv tashkil etishga yordam berish kerak bo’ladi.