|
SHAVKAT MIRZIYOYEV
“Ilmiy ish asoslari “fanini o‘qitishdan maqsad, talabalarning o‘quv jarayonida
lisoniy tahlil metodlari asosida ilmiy ishlar bilim va tajribasini hosil qilish, ularni yetuk mutaxassis bo‘lishi bilan birgalikda ilmiy ish olib bora olish iste'dodini o‘stirishdir. Ushbu fanning bosh fazifasi talabalarga ilmiy ijod jarayoni nima ekanligi, ilmiy ijodning boshqa ijodiy ishlardan farqli tomonlarini, ilmiy ishlar bo‘yicha tushunchalar va ularning izohlari, katta-kichik turlari (ilmiy maqola, mulohaza, taqriz, referat(avtoreferat), kurs ishi, bitiruv malakaviy ishlaridan boshlab, magistrlik, nomzodlik, ya'ni falsafa doktori (PhD) va fan doktori (DSC) dissertatsiyalari, ularning o‘ziga xos tomonlari, mazmun va tuzilishi, tahlilga tortilgan mavzuning yoritilishi, muammoning echimi kabi masalar bo‘yicha
tayanch bilimlarni berish hisoblanadi. XXI asr bo‘sag‘asida, xususan,
mamlakatiimiz mustaqillikka erishgandan keyin ta'limning deyarli barcha yo‘nalishlarida, jumladan, ilmiy sohalarda oldindan qolipga tushib qolgan bir
xildagi qarashlarga barham berilib, ular o‘rnini falsafiy, chuqur va real tushunchalarga asoslangan zamonaviy ilmiy fikrlar egallay boshladi. yangilanish jarayonida mustaqillikkacha shakllangan ko‘pgina fikrlarga qayta baho berish,
ya'ni yangicha dunyoqarash shakllana boshladi. ana shu yangilanishlar zamirida o‘zbek tilshunosligi sohalarini hozirgi davr talabi asosida yangicha tadqiq qilish
ham yuqori pog‘onaga ko‘tarila boshladi. Jumladan, o‘zbek tili o‘qitishning
barcha bo‘g‘inlarida tubdan yangilanish, substansial tahlil usullariga tayanadigan yangicha milliy talqinlarning shakllanib, ommalasha borishi natijasida eski
qolip asosidagi ta'lim batamom o‘zgara bordi. Hozirgi paytda jahon xalqlari
orasida globallashuvning kuchayishi va uning ta'siri natijasida, boshqa sohalardagi kabi sharqshunoslikda milliy tilshunoslikning o‘ziga xos an'anaviy xususiyatlarini tadqiq qilishga alohida e'tibor berilib, tilning milliy, madaniy, tarixiy xususiyatlariga qarab talqin etish kuchayib bordi. Natijada milliy an'anaviy qadriyatlarni o‘zida
mujassam qilayotgan milliy tillarning hozirgi kun talabi asosida ilg‘or va zamonaviy uslub va metodlar asosida talqin etish zarurati tug‘ildi. Zero milliy an'analar negizida inson va unga xos tilning madaniyatdagi o‘rni belgilandi. Istiqlol natijasi o‘laroq, o‘zbek tilshunosligi tom ma'noda mustaqil milliy fan sifatida o‘zini namoyon qildi. Eng muhimi, tilimizning milliy tabiatiga to‘laqonli ilmiy-nazariy
baho berildi. Qo‘lga kiritilgan nazariy yutuqlar til qurilishini o‘rganishdan uning voqelanish xususiyatlarining keng qamrovli tadqiqiga o‘tish uchun katta imkoniyat yaratildi. Bu esa o‘zbek tilini yangi va zamonaviy, ilg‘or va samarador tadqiq usullari asosida tekshirishni kun tartibiga qo‘ydi. Lekin bugungi kunda o‘zbek
tilshunosligining ayrim juz'iy muammolariga dolzarblik tusi berilayotgan bir paytda, hali mavjud ilmiy salohiyat muhim muammolar echimiga to‘liqyo‘naltirilmayapti, sohaning istiqbolini belgilaydigan asosiy vazifalar hamon kun tartibidan chetda qolmoqda. SHuning uchun ushbu kursda o‘zbek tilshunosligining yangi asrda hal bo‘lgan va hal etilishi lozim bo‘lgan, to‘la ma'noda dolzarb muammolari haqida
ham so‘z yuritish muhim ahamiyat kasb etadi. Bu esa ilmiy ish asoslari fanining mundarijasini belgilashga yordam beradi. Shu bois ushbu fanda anchagina ilmiy
ish yaratishga zarur bo‘lgan nazariy masalalar bilan talabalarni davr talablaridan kelib chiqadigan, o‘zbek tilshunosligi fani zimmasiga qo‘yilayotgan yangi ijtimoiy buyurtma bilan tanishtirish uchun yangi lingvistik paradigma va yo‘nalishlar haqida ilmiy-metodologik ma'lumot berish maqsadga muvofiq, deb qarash lozim bo‘ladi. Buning uchun talabalarni ilmiy ish qilishga yo‘naltirish uchun dastavval ularga
til bilmining shakllanish taraqqiyoti bo‘yicha ma'lumot berish lozim topiladi. Bular quyidagilar bilan izohlanadi:
-qadimgi turkiy tilshunosligi va uning bosqichlari;
- o‘zbek tilshunosligi bosqichlari;
- o‘zbek formal tilshunosligi va uning maqsad, vazifalari;
- o‘zbek substansial tilshunosligi maqsad va vazifalari;
- jahon tilshunosligi yutuqlari va o‘zbek tilshunosligi oldiga
qo‘yilayotgan talablar;
- jahon tilshunosligi yangi paradigmalari haqida axborot berish;
- o‘zbek tilshunosligi zamonaviy yo‘nalishlarining dolzarb muammolari haqida ma'lumotlar va hokazolar.
Xullas, ushbu masalalar bilan tanishib chiqilgach, talabalarni zamonaviy shaklda ilmiy ishlar bilan shug‘ullanishi, «ilmiy ish asoslari” o‘rganilishi lozim bo‘lgan masalalarni ma'lum bir yo‘nalish asosida yuzaga kelish talabi uchun ma'lumotlar olish va uni amalga oshirish ancha osonlashadi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
