Мавзу: Илк ўзбек алифбосининг вужудга келиши

Farqlovchi tamoyili. Bu tamoyil asosida tuzilgan imlo qoidalariga ko‘ra, shakli bir xil bo‘lgan so‘zlar (omonimlar) yozuvda signalizatorlar (ishora belgilari), diakritik belgilar vositasida yoki bir harf o‘rnida boshqa harf ishlatish orqali farqlanadi: atlás (mato) - átlas (geografik atlas), yangì (sifat) - yángi (ravish), tana (gavda) - ta’na (minnat), bandá (qul) - bánda (shayka), urish (urmoq) - urush (“jang”) kabi. Keltirilgan so‘zlardaurg‘u (ˊ) va ayirish (’) belgilari orfografiyaning differensiatsiya tamoyili talabiga ko‘ra qo‘llangan; urish va urush so‘zlarida esa "i" va "u" harflarining ishlatilishi ham shutamoyilga asoslangan.
Etimologikyoki shakliy tamoyil. So‘zlarni etimologikyoki shakliy tamoyil asosida yozish deyilganda, ularning qaysi xalq tilidan olingan bo‘lsa, o‘sha tildagi grafik holatini saqlab qolish tushuniladi.¹¹ Masalan:
shkaf,stul, sabr, nashr.
Orfografiya qoidalari. О‘zbek tili imlo qoidalari uzoq tarixiy taraqqiyot mahsuli bo‘lib, davr o‘tishi bilan o‘zgarib va shakllanib boradi. Kirillcha o‘zbek yozuvining imlo qoidalari dastlab 1940- yilning 4-iyulida yangi alifbe hukumat komissiyasi tomonidan
¹¹ Shoabdurahmonov Sh., Asqarova M. Hozirgio‘zbekadabiy tili. –T.: О‘qituvchi, 1980. 88–97- betlar.
tasdiqlangan va shu yilning o‘zida “Birlashgan o‘zbek alfaviti va orfografiyasi” nomli to‘plamda e’lon qilingan. Keyinchalik bu qoidalar yana bir necha marta qayta ishlandi, shular asosida 1952 -, 1953-, 1955- yillarda “О‘zbek orfografiyasining asosiy qoidalari ” loyiha tarzida besh marta qayta nashr qilindi, nihoyat, uning 5-nashri 1956-yilning 4-aprelida О‘zbekiston Oliy Soveti Prezidiumi tomonidan tasdiqlandi. Hozirgi (kirillcha) o‘zbek yozuvining imlosi ana shu qoidalarga asoslanadi. U quyidagi bo‘limlardan iborat:
1. Ayrimharflar imlosi. (1-30- § qoidalar).
2. О‘zak-negiz va qo‘shimchalar imlosi (31-55- § qoidalar).
3. Qo‘shma so‘zva so‘zbirikmalari imlosi (56-58- § qoidalar).
4. Bo‘g‘in ko‘chirilishi (59-62- § qoidalar).
5. Bosh harflarning yozilishi (63-72- § qoidalar).