Mavzu: «Ilk qadam» davlat o'quv dasturining tuzilmasi va asosiy qoidalari Reja

7-bob. Ilovalarni o‘z ichiga olib ushbu dasturni amaliyotda qo‘llashning mazmun va moxiyati yoritib beriladi.

D astur – muhim vosita bo‘lib, uning yordamida tarbiyachilar (mutaxassislar) O‘zbekiston Respublikasida ilk va maktabgacha yoshdagi bolalar rivojiga oid Davlat talablariga muvofiq muayyan yosh guruhidagi bolalar uchun eng maqbul va samarali shakllar, metodlar va ta’lim jarayonini tashkil qilish yo‘llarini belgilaydilar. Dastur uchta asosiy bo‘limni qamrab oladi:

 maqsadli– bu tushuntirish xati hamda dastur o‘zlashtirilishining rejalashtirilayotgan natijalarini o‘z ichiga oladigan bo‘lim;

 mazmunli – bu Dasturning umumiy mazmunini ifodalovchi va bolalar shaxsining to‘laqonli rivojlanishini ta’minlovchi bo‘lim;

 tashkiliy – bu Dasturning moddiy-texnik ta’minoti ta’rifini, ta’lim va tarbiyaning metodik materiallar va vositalar bilan ta’minlanganligini, kun tartibini, shuningdek, tadbirlar, bayramlar, rivojlantiruvchi muhitni o‘z ichiga oluvchi bo‘lim.

Oʻzbekiston Respublikasi hukumati ilk va maktabgacha yoshdagi bolalarni yaxshi sifatdagi maktabgacha taʼlim bilan qamrab olishni kengaytirish maqsadlarida mamlakatda maktabgacha taʼlimni rivojlantirish boʻyicha besh yillik Davlat dasturini va Yoʻl xaritasini ishlab chiqdi.

1. Maktabgacha taʼlimni rivojlantirish boʻyicha davlat vazifalarini bajarish uchun Maktabgacha taʼlim vazirligi tashkil etildi.

2. Maktabgacha taʼlim Oʻzbekiston Respublikasi hukumatiga maktabgacha taʼlimni rivojlantirish boʻyicha saʼy-harakatlariga texnik yordam koʻrsatadigan YUNISEFning asosiy ustuvor vazifalaridan biri boʻlib sanaladi. Maktabgacha taʼlim vazirligi va YUNISEFning 2018-yilga moʻljallangan hamkorlikdagi yillik rejasi bir nechta chora-tadbirlarni oʻz ichiga oladi. Bu rejaning yutuqlaridan biri boʻlib maktabgacha taʼlim uchun kompetentli-yoʻnaltirilgan “Ilk qadam” Davlat oʻquv dasturining ishlab chiqilishi, shuningdek, Oʻzbekiston Respublikasi hukumati tomonidan tasdiqlangan ilk va maktabgacha yoshdagi bolalarni rivojlantirishga qoʻyiladigan Davlat talablarining yangilanishi hisoblanadi. Davlatning bu ikki hujjati maktabgacha taʼlim sohasidagi boshqaruvchilar, maktabgacha taʼlim tizimidagi pedagoglar turli xildagi MTT larda taʼlim oluvchi har bir bolaning yuqori sifatli taʼlim olishini taʼminlash maqsadlarida yoʻriqnoma sifatida foydalanadigan asosiy hujjatlar boʻlib hisoblanadi.

Maktabgacha taʼlim muassasasi (MTT)ning davlat oʻquv dasturi Oʻzbekiston Respublikasida ilk va maktabgacha yoshdagi bolalarning rivojlanishiga qoʻyiladigan Davlat talablariga mos holda ishlab chiqilgan meʼyoriy-huquqiy hujjat boʻlib, unda maktabgacha taʼlim muassasasining maqsadlari va vazifalari, oʻquv-tarbiyaviy ishlarning asosiy gʻoyalari aks etgan, shu jumladan, taʼlimning keyingi bosqichiga oʻtishda bolaning asosiy kompetensiyalari belgilab berilgan. Davlat taʼlim dasturi Oʻzbekiston Respublikasi hududida joylashgan quyidagi taʼlim muassasalarida qoʻllash uchun majburiydir:

davlat maktabgacha taʼlim tashkilotlari;

maktabgacha taʼlim sohasida xizmatlarni koʻrsatadigan nodavlat taʼlim tashkilotlari:

maktabgacha yoshdagi bolalar guruhlariga ega boʻlgan “Mehribonlik” bolalar uylari;

maktabgacha va boshlangʻich taʼlimni tartibga soluvchi boshqaruv organlari.

“Ilk qadam” davlat o‘quv dasturi Maktabgacha ta’lim muassasasining davlat o‘quv dasturi “O‘zbekiston Respublikasining ilk va maktabgacha yoshidagi bolalarni rivojlantirish borasidagi Davlat talablari”ga muvofiq ishlab chiqilgan me’yoriy-huquqiy hujjat bo‘lib, unda

“Ilk qadam” davlat o’quv dasturi asosida barcha yosh guruhlar qanday ishni olib borishi va unixujjatlarini yozishni o’rgatish: X. Razzoqova S. Mirzkarimova M G’yosova D, Jo’raboyeva: Imzolar: 155-sonli buyruq 30-avgustda tarbiyachilarni ideksi 05 ga o’zgarganligi, 05-01,02,03,04,05, kabi hujjatlar kiritilgan.

4. “Ilk qadam” davlat o‘quv dasturi O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligining 2018-yil 7-iyuldagi 4-sonli hay’at yig‘ilishi qarori bilan tasdiqlangan va nashr etilgan dasturi. 5. Maktabgacha ta’lim muassasalarida qisqa muddatli guruhlar faoliyatini tashkil etishda tarbiyachilarni tayyorlash bo‘yicha trening moduli.

2019−2020 o‘quv yilida maktablarda jami 6,16 mln. nafar o‘quvchi tahsil oladi. Bu esa o‘tgan o‘quv yiliga nisbatan 338,56 ming nafar o‘quvchi ko‘p ekanligidan dalolat beradi. Shundan 620 ming nafardan ortiq o‘quvchilar ilk bor 1-sinfga qadam qo‘yadi.

Bu borada ilk qadam sifatida 2022-yilda ekspertlar konferensiyasini o‘tkazish taklif qilindi. Prezident matbuot xizmati Shavkat Mirziyoyev o‘z nutqida iqlim o‘zgarishi, uning Tashkilot mamlakatlariga ta’sirini yumshatish masalasi va Orol dengizining qurishi keltirib chiqarayotgan muammolarga ham to‘xtalib o‘tdi.

Maktabgacha ta‟lim muassasalarida mashg„ulotlar jarayonida kompyuter slaydlaridan foydalanishning tajriba sinov natijalari 1. Tajriba-sinov ishlariii tashkiliy-tayyorgarlik bosqichlari va о„tkazish metodikasi Tajriba-sinov ishlarini о’tkazish mstodikasi. Tajriba-siiov ishlari tuzilgan dastur asosida olib borildi.

Olti yoshli bolalarni maktabga tayyorlash metodikasi Mustaqillik yillarida mamlakatda ta’lim muassasalari me ‘yorlashtiruvchi ‘‘Ta‘lim to‘g‘risida‘‘gi Qonun, ‘‘Kadrlar tayyorlash milliy dasturi‘‘, shuningdek ‘‘O‘zbekiston Respublikasida maktabgacha ta‘lim to‘g‘risida Nizom‘‘,‘‘Maktabgacha yoshdagi bolalarning ta‘lim-tarbiyasiga qo‘yiladigan

Hozirgi kunda O‘zbekiston Respublikasi maktabgacha ta’lim vazirligi tasarrufidagi maktabgacha ta’lim tashkilotlarida bolalarni sifatli maktab ta’limiga tayyorlashga alohida e’tibor qaratilmoqda. Jumladan,                                                                               1. “Ilk qadam” dasturini ta’lim-tarbiya jarayonga tadbiq etish, dasturni  to‘laqonli ishlab ketishida metodik ta’minot va metodik yordamning o‘rni belgilab olindi.                                                                                                                                2. “Ilk qadam” dasturi asosida barcha yosh guruhlarida mavjud markazlar hamda umumiy guruhda ishlashni tashkil etishda tarbiyachining o‘rniga alohida e’tibor qaratildi.                                Ta’lim tashkilotining ishchi o‘quv dasturi tashkilot pedagoglari tomonidan ota-onalarni jalb etgan holda tuziladigan va amaldagi qonunchilik tartibida tasdiqlanadigan qilib belgilandi. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida bolalar “Ilk qadam” davlat o‘quv dasturi asosida 5 ta markazda faoliyat yuritadilar. Bular quyidagilardir:

1.     Til va nutq markazi. (Nutq o‘stirish, tabiat, atrof-olam va badiiy adabiyot bilan bog‘liq mashg’ulotlar)

2.     Qurish-yasash, konstruksiyalash va matematika markazi. (Qurish yasash  va  matematika  mashg‘ulotlari)

3.     San’at markazi (Rasm, applikatsiya, loy qurish, yasash mashg‘ulotlari va origami)

4.     Syujetli-rolli o‘yinlar va dramalashtirilgan markaz. (Guruh yoshiga mos bo‘lgan syujetli  qoidali  o‘yinlar)

5.     Ilm-fan va tabiat markazi. (Tabiat, atrofi olam bilan tanishtirish mashg‘ulotlari)

Markazlardagi faoliyatlar tahliliga to‘xtaladigan bo‘lsak, til va nutq markazida bolalarning do‘stlari orasida o‘z fikrlarini bera olishlari, mavzu asosida hikoyalar tuzish, savol-javoblar qilish, bolalarga suhbatlar tashkil etish imkoniyati mavjud bo‘ladi. Bola markazda o‘zi  xohlagan mavzusida hikoyalar  tuzishi  ham mumkin.

Qurish-yasash, konstruksiyalash va matematika markazida bolalarda sensor tarbiya, ijodkorlik rivojlanadi. Bola bir vazifani bajarishi orqali ham qurish –yasash ham matematika bilan shug‘ullanish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Bolalarni o‘yin jarayonida tinglansa “Menga yashil rang kerak”, “Men yasagan uycha ikki qavatli”, “Seniki kichkina, meniki esa kattakon”, “Meni mashinamga 10 ta odam sig‘adi” degan jumlalarni eshitasiz. Demak bolalarning muloqatida qo‘shish, ayirish, taqqoslash, kattalik kabi ilk matematik tasavvurlar kengayib boradi.

XULOSA

Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, ushbu zamonaviy pedagogik tizimning asosiy o‘ziga xosligi bolalarda o‘qishga qiziqish uyg‘otish hisoblanadi va bu esa bolalarni ta’lim jarayoniga qiziqtirishga alohida e’tibor berish kerak deganidir. Tizimdagi yana bir qiziqarli yangiliklardan biri bu bolaning rivojlanish kartasi paydo bo‘lishi va u o‘zida bolaning 3 yoshdan 7 yoshgacha bo‘lgan davrini qamrab oladi, karta bir yilda uch marta to‘ldiriladi va bola maktabgacha ta’lim muassasasini bitirganidan so‘ng ya’ni 6—7 yoshda bolaning maktabga tayyorligi kartasi ham to‘ldiriladi hamda ushbu jarayon davlatning yangi talablariga asoslanib, bola rivojlanishining beshta asosiy yo‘nalishini qamrab oladi:

– Jismonan rivojlanish va sog‘lom hayot tarzini shakllantirish;

– Ijtimoiy — emotsional rivojlanish;

– Nutq, suhbatlashish, o‘qish va yozishdagi yutuqlari;

– Bilim olish jarayonining rivojlanishi;

– Ijodiy rivojlanish.