Mavzu ijtimoiy ishda tizimlar nazariyasi

 
Tadqiqotlar bilan boғliq asosiy tushunchalar
Tadqiqotning dolzarbligi 
mazkur
 
muammoning ayni vaqtda o’rganilishi 
zaruriyatini tushuntiradi.
 
odatda, tadqiqotning dolzarbligi tadqiqotning amaliy 

---

ahamiyati hamda “bu kimga kerak?” saovliga javob topish bilan chambarchas 
boғliq.
 
Tadqiqotning ilmiy muammosi 
– o’zining xal etilishi va o’rganilishini talab 
etuvchi nazariy yoki amaliy masala. Tadqiqot muammosi – bu tadqiqotchi 
o’rganayotgan holat. Tadqiqotchilar, odatda o’z oldilariga o’rganish uchun keng 
muammolarni tadqiq etilishini maqsad qilib belgilaydilar. Ko’pincha o’rganilishi 
uchun belgilangan masalalar tadqiqotni cheklash imkonini beradi. Agarda 
tadqiqotda uysizlik muammosi belgilangan bo’lsa, tadqiqotchilik masalalari 
quyidagicha tarzda qo’yilishi mumkin: Qaysi demografik guruhlar uysiz bo’lib 
hisoblanadilar? Insonlarning uysiz bo’lib qolishlariga olib keluvchi sabablar 
nimalardan iborat?
Tadqiqot predmeti – 
o’rganilayotgan muammo, tadqiqot ob’ektining alohida 
tomonlari, o’ziga xos xususiyat va tavsifi. Masalan, tadqiqot predmeti bo’lib uysiz 
odamlarning demografik va ijtimoiy-psixologik tavsifi xizmat qilishi mumkin. 
 
 
Tadqiqot maqsadi – 
tadqiqotning kutilajak kelgusidagi xolati, ideal natija.
Masalan, “armiyadagi ijtimoiy himoya amaliyotini sotsiologik tahlil asosida 
genderga yo’naltirilgan ijtimoiy siyosat kontekstida ochib berish” [3].
 
Tadqiqot gipotezasi. 
Gipotezani belgilash – tadqiqotning murakkab bosqichi. 
U tadqiqotchilik masalalariga javob beruvchi tahminiy javobni o’zida aks ettiradi. 
Ijtimoiy ishga oid tadqiqotlarda har doim ham faraz belgilash shart emas – odatda, 
ijtimoiy siyosat yo’nalishlari yoki qonunlariga baғishlangan tadqiqotlarda uning 
zaruriyati yo’q.
 
Tadqiqot vazifalari 
tadqiqot muammosini ochib berish hamda tadqiqotchilik 
masalalariga javob izlab topish imkonini beruvchi maqsad va harakatlarning 
bosqichma-bosqich amalga oshirilishini nazarda tutadi. 
 
Vazifalar ilmiy ish va 
tadqiqotning dasturini shakllantirishga yordam beradi.
 
Tadqiqot ishtirokchilari. 
Ijtimoiy fanlarda bugungi kunlarga qadar “tadqiqot 
ob’ekti” degan tushuncha keng foydalaniladigan tushunchalardan bo’lsada, 
“tadqiqot ishtirokchilari” iborasi ham keng ravishda qo’llanilib kelinmoqda. 
Tadqiqot “ishtirokchilari” degan tushunchaning qo’llanilishiga asosiy sabab 

---

tadqiqot insonlarda emas, balki insonlar ishtirokida, ya’ni ularning tadqiqot 
jarayoniga butkul faol ishtirok etishlarini nazarda tutadi. Aynan shuning uchun 
ham ijtimoiy ishdagi tadqiqotlarda tadqiqot ishtirokchilari bilan ularning 
tadqiqotda 
ishtirok 
etishlariga 
ongli 
munosabat 
va 
roziliklarini 
bildirayotganliklarini tasdiqlovchi kelishuv tuzib olish an’anaga aylangan.
Yozma rozilikka misol 
Bizning tadqiqot insult kasalligini boshidan kechirgan insonlarning kundalik 
hayotga moslashib ketishlarida tibbiy-ijtimoiy yordamning rolini o’rganishga 
yo’naltirilgan. Sizlarni bizning tadqiqotda ishtirok etishingizni so’raymiz. Mazkur 
ma’lumot Sizga ushbu tadqiqotda ishtirok etishga nisbatan roziligingiz yoki 
qarshiligingiz borasida yagona qarorga kelganingiz haqidja ma’lumot olish uchun 
taqdim etilmoqda.
Biroz kasallik, uning sabablari, ushbu kasallikda ijtimoiy yordamning 
ahamiyati borasida fikr bildiring.
Sizning tadqiqotdagi ishtirokingiz ixtiyoriydir. Agarda Siz ishtirok etishdan 
bosh tortsangiz yoki ishtirokingizni to’xtatishni istasangiz, bu sizning davolanish 
jarayoningizga aslo ta’sir ko’rsatmaydi. Tadqiqot natijalarining anonimligi va sir 
saqlanilishi kafolatlanadi.
Tadqiqotdagi ishtirokingiz Sizning insonlar bilan o’zaro munosabatingiz va 
kasallikka moslashishingiz xususiyatiga tegishli bir qancha savolnomalarni 
to’ldirish va suhbatda ishtirok etishingiz bilan kechadi.
Umid qilamizki, Sizning ishtirokingiz Siz uchun foydali bo’lib, bizga insult 
tabiatini yaxshiroq tushunishga yordam beradi.
Tadqiqot 
ishtirokchisi 
imzosi________________
Sana_____________