Mavzu: Husnixatga o‘rgatishning maqsad va vazifalari, ahamiyati. Yozuvlar tarixidan ma’lumot

Somiy xalqlarda qayd qilingan va tillariga moslangan harf yozuvining eng qadimgi shakllari. Bular finikiy va xalaan yozuvlari (asosiy yodgorliklari XIX-asring 60-70-yillarida va XX-asrning 20-ylllarida topilgan). Janubiy arab, oramey yozuvlari (qadimgi namunalari XIX-asrning 60-70 yillarida topilgan). Ko‘pchilik mutaxassislarning fikricha, qadimgi uyg’ur va urxun-enesey yozuvlari ham aslida oramey yozuvlari zaminida yuzaga kelgan. Uni XIX asrning 90-yillarida tilshunos olimlari V.Tomsen va V.Radlov deshifrovka qilganlar.

Turkiylar milodning VII-VIII asrlarida Markaziy Osiyoning keng hududlarida yashab, insoniyat tarixida eng katta turkiy davlatni yaratgan. Hoqonlar o‘z qahramonliklari haqida toshlarda turli xil bitiklar qoldirganlar. Bu tosh bitiklar fanda runa yozuvi, runik yozuv, O‘rxun xati, O‘rxun-Yenisey Yozuvi nomi bilan atab kelinmoqda.

Turkiylar milodning VII-VIII asrlarida Markaziy Osiyoning keng hududlarida yashab, insoniyat tarixida eng katta turkiy davlatni yaratgan. Hoqonlar o‘z qahramonliklari haqida toshlarda turli xil bitiklar qoldirganlar. Bu tosh bitiklar fanda runa yozuvi, runik yozuv, O‘rxun xati, O‘rxun-Yenisey Yozuvi nomi bilan atab kelinmoqda.

Yunon alfavitining qadimgi shakli va lotin alifbosining alohida varianti va boshqa turli variantdagi bu yozuv turlari bizgacha yetib kelgan. Bu yozuvlar XVIII asrdayoq ilm ahliga ma’lum bo‘ladi va ularning grammatik jihatdan o‘rganilishi XIX asrda qiyosiy-tarixiy tilshunoslik fanining rivojiga katta yordam ko‘rsatdi.

Yunon alfavitining qadimgi shakli va lotin alifbosining alohida varianti va boshqa turli variantdagi bu yozuv turlari bizgacha yetib kelgan. Bu yozuvlar XVIII asrdayoq ilm ahliga ma’lum bo‘ladi va ularning grammatik jihatdan o‘rganilishi XIX asrda qiyosiy-tarixiy tilshunoslik fanining rivojiga katta yordam ko‘rsatdi.

Lotin yozuvi (dunyo aholisining 30% ga yaqini foydalanadi)
Fonetik arab yozuvi (10% ga)
Slavyan-kirill yozuvi (10% ga yaqini)
Grafik-xitoy yozuvi (25% ga yaqin)
Bo‘g’inli xind yozuvi (20% ga yaqini)
Qolgan boshqa yozuv sistemalari (yunon, yaxudiy, efiopiya, gruzin, arman yozuvlari va bulardan dunyo aholisining 5% ga yaqini foydalanadi)