Мавзу: ХЎжалик юритувчи субъектларда бухгалтерия ҳисобини ташкил этиш ва юритиш тартиби

Мисол-Корхона мижоздан олдиндан тўловни қабул қилиб олди, кейин эса хизмат кўрсатди. Олдиндан тўлов олиниши активлар суммасининг ортишига олиб келади, бироқ у билан бирга мажбуриятлар суммаси ҳам ортади (негаки корхона энди хизмат кўрсатиши керак бўлади). Шу тариқа, соф активлар суммаси ўзгармайди, даромад ҳам бўлмайди. Ниҳоят, корхона хизмат кўрсатганидан кейин унинг мижоз олдидаги мажбурияти сўндирилади. Бунда бошқа мажбуриятлар ва активлар ўзгармайди, тегишлича, соф активлар суммаси ортади ва корхона даромад олади.

Иккала мисолнинг муҳим жиҳати шундаки, даромад пул олинган пайтда эмас, хизматлар кўрсатилган пайтда тан олинади. Шунга ўхшаш ҳолатларда пул маблағларининг тўланишини харажат деб ҳисоблаш шарт эмас. Корхонада мажбуриятлар ортганида (масалан, иш ҳақи ҳисоблаб ёзилганда) ёки активлар камайганда (материаллар ишлатилганда) харажат юзага келади.

Узлуксизлик тамойилига асосан корхона ўзини тугатишни, келгусида ўз фаолияти соҳасини қисқартиришни мўлжал қилмаслигидан келиб чиқиб, ҳисоб юритилади. Гап шундаки, агар корхона яқин кунларда (масалан, ярим йилдан кейин) ўзини тугатишни режалаштираётган бўлса, бунда ўз активларидан олиши мумкин бўлган фойда моҳияти ўзгаради. Шунингдек мажбуриятларнинг сўндирилиш муддатлари тахминий тугатилиш санаси билан чекланади. Бундай хўжалик юритувчи субъектда, умуман олганда, узоқ муддатли активлар ва узоқ муддатли мажбуриятлар бўлмайди. Корхона томонидан 5 йилга олинган банк кредити жорий мажбурият ҳисобланади, чунки у корхона тугатилганда тўлиқ ҳажмда қайтарилади ва ҳоказо.

Узлуксизлик тамойилига асосан корхона ўзини тугатишни, келгусида ўз фаолияти соҳасини қисқартиришни мўлжал қилмаслигидан келиб чиқиб, ҳисоб юритилади. Гап шундаки, агар корхона яқин кунларда (масалан, ярим йилдан кейин) ўзини тугатишни режалаштираётган бўлса, бунда ўз активларидан олиши мумкин бўлган фойда моҳияти ўзгаради. Шунингдек мажбуриятларнинг сўндирилиш муддатлари тахминий тугатилиш санаси билан чекланади. Бундай хўжалик юритувчи субъектда, умуман олганда, узоқ муддатли активлар ва узоқ муддатли мажбуриятлар бўлмайди. Корхона томонидан 5 йилга олинган банк кредити жорий мажбурият ҳисобланади, чунки у корхона тугатилганда тўлиқ ҳажмда қайтарилади ва ҳоказо.