Mavzu: Hind-gang pasttekisligi. Tabiiy geografik taniflash kirish

1. HIND-GANG PASTTEKISLIGI TABIIY GEOGRAFIK O’RNI VA FOYDALI QAZILMALARI.
Hind-gang tekisligi Shimolda Himolay togʻlari bilan janubda dekan yassitogligi oraligidagi allyuvial,tekislik, Hindiston, Pokiston va Bangladssh hududila. Arabiston dengizidan Bepgaliya qoʻltigigacha 3000 km ga choʻzilgan. Kengligi 250– 350 km. H.-Hindgang tekisligi alp tog oldi bukilmasi boʻlib, qadimgi va hozirgi allyuviy jinslar bilan toʻlgan. Yer yuzasi tekis,  suvayirgich  qismidan o’tishda (balandligi 270 m) gacha Hind va Gang daryolari deltalari tomon pasayib boradi.
Hind-gang tekisligini bazi yerlarda jarlik va daryo terrasalari parchalagap. Mintaqa ma'lum Hind vodiysi tsivilizatsiyasiHindistonning qadimgi madaniyatining tug'ilishi uchun mas'ul bo'lgan. Yassi va serhosil relef turli imperiyalarning qayta-qayta ko'tarilishi va kengayishiga, shu jumladan Maurya imperiyasi, Kushon imperiyasi, Gupta imperiyasi, Pala imperiyasi, Imperial Kannauj, Dehli Sultonliklari, Mughal imperiyasi va Marata imperiyasi - bularning barchasi o'zlariga tegishli edi demografik va siyosiy markazlari Hind-Gang tekisligida. Davomida Vedik va Hindiston tarixining epik davrlari, bu mintaqa "deb nomlangan Aryavarta".
Pasttekislikning yuzasi suvayirg‘ichdan daryo oqimi bo‘ylab dengiz sohiligacha juda sekin pasayib boradi. Masalan, pasttekislik yuzasining pasayishi o‘rta qismida 1 km masofada 35 sm ni, quyi qismida 10 sm ni tashkil etadi. Allyuvial tekislikning ayrim jrylardagina jarlar uchraydi. Kaynazoyda mavjud bo‘lgan tog‘oldi bukilmasidagi dengiz havzasi tog‘lardan keltirilgan nuroq jinslar va allyuvial yotkdziqlar bilan to‘la borgan. To‘lish jarayoni bukilmaning cho‘kish jarayoni bilan birgalikda davom etgan. SHuning uchun pasttekislikni hosil qilgan qadimgi allyuvial yotqiziqlarning qalinliga 2500 m gacha etadi. Hozirgi allyuvial yotqiziqlar mayda zarrachali qumoq gillardan tarkib topgan.
12-asrda Hind-Gang tekisligining ko'p qismi Shihabuddin taxminiy kuchga ega bo'lgan 120 ming afg'on, turk va boshqa musulmon ittifoqchilaridan iborat katta qo'shin bilan qaytdi.. Hind-Gang tekisligi ikkiga bo'lingan drenaj havzalari tomonidan Dehli tizmasi; g'arbiy qismi Hind daryosiga, sharqiy qismi Ganga-Brahmaputra drenaj tizimlaridan iborat. Ushbu bo'linish atigi 350 metr balandlikda dengiz sathi, Hind-Gangetik tekisligi doimiy bo'lib tuyulishini keltirib chiqaradi Sind g'arbda to Bengal va Assam sharqda. Hind va Gangning ko'plab irmoqlari tekislikni ikkiga ajratadi doabs, irmoqlar tutashgan joyga qadar cho'zilgan er tillari. Daryolarga yaqin joylashgan xadar toshqini ostida bo'lgan yangi allyuviumning erlari. Toshqin chegarasidan yuqori, bangar o'rtada joylashgan eski allyuvium Pleystotsen.