|
Maktab yoshidagi bolalar uchun quyidagi qo'shimcha ma'lumotlar talab qilinadi:
- Maktabda o'qishni boshlashda duduqlanish og'irlashdimi yoki takrorlanib qoldimi?
- Maktabda moslashish hususiyatlari.
- Duduqlanish ta'lim jarayonida qanday namoyon bo'ladi (joydan va doskadan javob berish, yozma javob berishga o'tish va hk). Bola darsda qanday javob berish usulini afzal ko'radi.
- O'zlashtirish darajasi.
- tengdoshlari bilan muloqotlar xususiyati.
- Ota-onalar bilan munosabatlarning tabiati.
- "qiyin" tovushlarning mavjudligi va logofobiya.
H) MTT tarbiyachisi, psixologi, musiqa rahbari tomonidan taqdim etilgan ma'lumotlar tahlil qilinadi.
Nutq funktsiyasini tekshirishda quyidagilar qayd etiladi:
1. Nutqiy xulq-atvorining xususiyatlari. Kirishuvchanlik, nutqiy faollik, muloqotga kirishish, chetlashish, impulsivlik, vaziyat o'zgarishiga reaktsiya xarakteri (nutq jarayonlarining dinamikligi va o'z vaqtida bo'lishi, aloqa mavzusini o'zgartirganda moslashuvchanlik), nutqni tashkil etish tahlil qilinadi.
2. Nutq tempi (sezilarli darajada tezlashgan; biroz tezlashgan; o'rtacha; ozgina sekinlashgab; sezilarli darajada sekinlashgan; notekis).
3. Ovoz (baland; past; modulyatsiya qilingan; modulyatsiya qilinmagan; burunlashgan; xirillagan va boshqalar).
4. Nafas olish (qorin, yuqori ko'krak; ritmik, aritmik; etarli darajada chuqur, sayoz; tarang va h.k.).
5. Har xil nutq turlarida duduqlanishning og'irligi:
- birgalikdagi nutqda;
- aks ettirilgan nutqda;
- pichirlagan nutqida;
- avtomatlashtirilgan qatorlarda;
- she'r o'qiyotganda;
- nasr o'qiyotganda;
- savol-javob nutqida;
- berilgan mavzu bo'yicha hikoyada;
- o'qilgan narsalarni qayta hikoya qilishda;
- o'z-o'zidan nutqda.
6. Nutqiy sudoraga turi: tonik, klonik, aralash.
7. Sudoragalarni lokalizatsiyasi:
- nafas a'zolarida: inspiratuar; ekspiratuar;
- vokal: vokal; ovoz paychalarini yopilishida; laringeal titrovchi spazm;
- artikulyatsion: lab; til; tanglay pardasining sudoragasi;
- yuzning murakkab sudoragalari.
8. Qiyin tovushlarning mavjudligi (tovushli fobiya).
9. Emotsional ahamiyatga ega nutq vaziyatlarining mavjudligi (ushbu holatlarni batafsil sanab bering).
10. Nutqiy hiylalarni mavjudligi: (so'zlarni almashtirish; so'zlarni qayta tuzish; embolofraziya; nutqiy muloqotni o'zboshimchalik bilan cheklash).
11. Ihtiyorsiz hamroh harakatlarning mavjudligi va ularning tabiati.
12. Nutqiy qiyinchiliklar paytida duduqlanish boshidan kechirgan sub'ektiv hislar: lablaridagi taranglik; tilda taranglik; jag'ning taranglik; tomoqni tarangligili; ko'krak qafasidagi taranglashishi; diafragma sohasidagi taranglik; umumiy mushaklarning tarangligi; nafas olishda qiyinchiliklar va boshqalar. (Ushbu belgilar faqat o'spirinlarda va kattalarda aniqlanadi).
13. Duduqlanishni kuchaytiradigan omillar:
- hayajon;
- charchoq;
- begonalar bilan suhbatlar;
- shovqin;
- o'zligini boshqara olish.
14. Nutqni yaxshilaydigan omillar:
- shovqin;
- o'zligini boshqara olish;
- e'tiborni boshqa narsaga qaratish;
- nutqning harakat bilan uyg'unlashtirish.
15. Suhbatdoshning yordamiga munosabat: ijobiy; salbiy; befarq.
16. Nutqning nuqsoniga munosabat: etarli; etarli emas; haddan tashqari baholangan.
17. logofobiya mavjudligi: tnlangan vaziyatli; umumlashtirilgan va boshqalar.
18. Duduqlanishsiz nutq davrlarining mavjudligi: muntazamliligi, davomiyligi.
19. Duduqlanishning namoyon bo'lishiga emotsional holatning ta'siri.
20. Duduqlanish kechishi: progressiv; regredient; statsionar; to'lqinsimon.
21. Duduqlanish bilan birga keladigan boshqa nutq nuqsonlari.
22. Nutq tutilishlarining og'irligini aniqlash: engil; o'rta engil; o'rtacha darajadagi duduqlanish; o'rta-og'ir duduqlanish; og'ir duduqlanish; duduqlanish tufayli nutqiy muloqot deyarli amalga oshmaydi.
Xulosa
Duduqlikni tekshirish natijalari logoped tomonidan psixologik-pedagogik xulosa shaklida umumlashtiriladi. Xulosada duduqlanuvchini o'rganishning barcha jihatlarining umumlashtirilgan ma'lumotlarini aks ettirish kerak, bu me'yordan ma'lum bir og'ishlarni aniqlashga imkon berdi.
Xulosada logoped quyidagilarni aks ettiradi:
- markaziy asab tizimining organik jarohat belgilarining mavjudligi (tibbiy xulosa asosida);
- nutq va motorikaning ontogenezining xususiyatlari;
- duduqlanish paydo bo'lishida psixogeniyaning ahamiyati;
- duduqlanish paydo bo'lgan yoshi;
- duduqlanishning og'irligi;
- sudoragalarning turi va lokalizatsiyasi;
- sudorogalarning namoyon bo'lishining hissiy holatga bog'liqligi;
- logofobiyaning mavjudligi;
- duduqlanishni kechishi;
- boshqa nutq nuqsonlarining mavjudligi.
Mazkur ma'lumotlar asosida, logoped duduqlanishning klinik shakli(nevrotik, nevrozsimon, aralash)ni aniqlash imkoniga ega bo'ladi. E.A. Loginov va S. B. Yakovlev bolani duduqlash bilan tekshirish sxemasini taklif qiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
