Mavzu: Guldagi chetdan changlanishga moslanishlar



Download 85 Kb.
bet3/3
Sana01.07.2022
Hajmi85 Kb.
#723409
1   2   3
Bog'liq
Mavzu Guldagi chetdan changlanishga moslanishlar

M e v a.
Changlanish va otalanish protsessi natijasida onalik tugunidan meva, urug` kurtagidan esa urug` rivojlanadi. "Onalik tugunining o`zidan xosil bo`lgan mevaga chin meva deyiladi. (olcha,shaftoli)istinnыy plod. Ba`zan mevalarning xosil bo`lishida onalik tugunidan tashqari gul o`rni yoki kosacha bargi ishtirok etsa, soxta meva (lojnыy plod) deyiladi. M. olma, o`rik, nok, qulupnay, tarvuz, qovun. Meva qati tugunchaning devoridan hosil bo`lib, uch qavatga ega:
1. Ekzokarp
2. Mezakarp
3. Endokarp
Agar meva 1 ta onalikdan xosil bo`lsa, oddiy meva deyiladi. M. Shaftoli, o`rik. Meva bir necha onaliklardan xosil bo`lsa, murakkab meva-slojnыy plod deyiladi. M. maymunjon, ayiqtovon. Ba`zi o`simliklarning mevasi bir qancha gullarining onaliklaridan xosil bo`lsa to`p meva deyiladi. M. tut, anjir, lavlagi mevasi. Mevalar tarkibidagi suvning miqdoriga qarab 2 ga bo`linadi. Quruq mevalar va xo`l mevalar. (sochnыye plodы). Quruq mevalar tarkibida 10-15%, xo`l meva tarkibida 70-90%suv bo`ladi. Quruq mevalar 2 ga bo`linadi.
1. Pishganda ochiladigan quruq mevalar.
2. Pishganda ochilmaydigan mevalar
3. Pishganda ochilmaydigan quruq mevalar:

1. Doncha-zernovka. Bir urug`li meva bo`lib, urug` mevasiga yopishib ketgan. Bug`doy, sholi, arpa, jo`xori.


2. Semyanka-pista. Bir urug`li pishganda ochilmaydigan quruq meva bo`lib, mevasi urug`ga yopishmagan. M. qoqio`t, kungaboqar, qiyo o`tlarning mevasi.
3. Qo`shaloq pista-dvusemyanka. Soyabongullilar oilasiga kiruvchi o`simliklarning mevasi: sabzi, ukrop, kashnich, petrushka.
4.Qanotli pista-krilatka. Bunga manzarali daraxtlar: zarang, qayrag`och, qayinlarning mevasi.
5. Yong`oq orex. Bir urug`li pishganda ochilmaydigan quruq meva, urug`i mevaga yopishmagan bo`ladi. Mevasi yog`ochlangan toshsimon xujayradan tuzilgan. M.o`rmon yong`og`i, nasha, dubning mevasi, kashtanning mevasi.
Pishganda ochiladigan quruq mevalar:
1. Bargcha-listovka.
Bir xonali, ko`p urug`li, pishganda bir tomoni bilan yorilib ochiluvchi meva. M. ayiqtovon, parpi, sedana
2. Dukkak-bob.
Bir uyali asosan ko`p urug`li, ba`zan 1 yoki 2 urug`li pishganda xar 2 tomoni bilan yorilib ochiladigan quruq meva. M. dukkaklilar oilasiga kiruvchi o`simliklar: mosh, no`xat, loviya, beda, yer yong`oq, akatsiya
3. Qo`zoq -qo`zoqcha - Struchok-struchochek.
Ikki xonali, ko`p urug`li, pishganda har tomoni yorilib, pastdan yuqoriga ochiluvchi quruq meva. Qo`zoqning bo`yi enidan 4 va undan ortiq marta katta. Qo`zoqchaning bo`yi eni bilan barobar bo`ladi, yoki sal kattaroq bo`lishi mumkin. M. Karamdoshlar oilasi (Brassicaceae) Qo`zoq - karam, sholg`om, rediska. Qo`zoqcha jag`-jag`.
4. Ko`sak-korobochka.

Bir xonali yoki ko`p xonali, hamma vaqt ko`p urug`li, pishganda xar xil usullar bilan ochiluvchi quruq meva. M. G`o`za - Gossypium, ko`knori - Papaver, gulsafsar, bangidevona - Patura, mingdevona - Hyosyamus, choy, xina.


Xo`l mevalar ham 2 ga bo`linadi
1. Danakli xo`l mevalar-kostyanka.
2. Danaksiz xo`l mevalar-yagoda
Danakli mevalar bir urug`li bo`lib, mevasining ichki qavati, toshsimon xujayradan tuzilgan.
1. Ekzokarp-tashqi.
2. Mezokarp-o`rta.
3. Endokarp-ichki.
Danaksiz mevalar ko`p urug`li bo`ladi. M. uzum, anor, qovun, tarvuz, pamidor.
Urug`. Urug`ning unib chiqishi va tuzilishi.
Urug` o`simlikning jinsiy ko`payish natijasida hosil bo`lib nasl tarqatishda xizmat qiladi. Urug` asosan urug`lanish jarayonidan so`ng hosil bo`ladi. Lekin ayrim xollarda urug`lanish sodir bo`lmay ham urug` hosil bo`lishi mumkin (apomiksis).
Urug`da oziq moddalar, nasl murtagi va ularni himoya qilish uchun o`rab turgan alohida qobig`i bo`ladi.
Sporaga nam tegishi bilan o`simlik o`sib chiqadi. Lekin urug` ma`lum bir tinim davrni o`tmay turib ko`karib chiqmaydi. Urug` sporaga nisbatan ishonchli universaldir. Taraqqiyot natijasida endosperm ham rivojlanadi, lekin murtakning kattalashishi natijasida, oziq moddalar murtakning o`zida to`planib endosperm qisqaradi, hatto reduksiya uchrashi ham mumkin.
Urug` onalik tugunidan urug` kurtakdan xosil bo`ladi. Urug` kurtakning qoplog`ich to`qmasi intugumentdan, urug`ning po`sti, bola qopchig`idan urug`ning endosperma to`qimasi, tuxum xujayradan urug`ning urug` embrioni xosil bo`ladi. Bir pallalilar sinfiga kiruvchi o`simiklarning urug` pallasi 1 ta, 2 pallali o`simliklar sinfiga kiruvchi o`simliklarning urug` palasi 2 ta bo`ladi. Bir pallali va ba`zi bir 2 pallali o`simliklar (sabzi, zig`ir, nasha, kanakunjutlarda) oziq moddalar urug`ining endospermasida to`planadi. 2 pallali o`sim-liklarning ko`pchiligida endosperma bo`lmaydi. Chunki ularda endosperma urug` pishguncha embrionning rivojlanishiga sarf bo`ladi. Bunday o`simliklarda zapas oziq moddalar urug`ning pallasiga to`planadi. M. chigit, loviya, oshqovoq, no`xat.

Nutsellus oziq modda sifatida sarflanmay qolsa, u endosperm kabi vazifani bajaradi. Nutsellus urug`da saqlanib qolsa, uni perisperm deb ataladi. Masalan; Chinniguldoshlar (Caryophullaceae), Ituzumdoshlar (Sola-naceae)


G`alladoshlarning urug`lari ba`zan qobiqsimon bargga o`ralib, yopishib ketgan bo`ladi. M. arpa, suli, sholi. Ba`zilarda yopishmagan bug`doy, jo`xori. Urug`lar odatda mayda bo`ladi. Ba`zi o`simliklarning urug`i katta bo`ladi. M. yong`oq, palma, xurmo. Yovvoyi xoldagi o`simliklarning urug`i madaniy o`simliklarning urug`iga nisbatan juda ko`p bo`ladi. M.1 tup shumg`iya (zarazixa)200 ming dona urug` bo`ladi. Yovvoyi gultojxo`roz 500000 dona urug` beradi. Urug`ning unib chiqishi uchun suv, T 500, xavoning O2 bo`lishi shart. Suv ishtirokida urug`dagi oziq moddalar eriydi. Kraxmal shakarga aylanadi. Suvni shimib olgan urug` shishadi, bo`kadi, natijada po`stlog`i yorilib, embrion o`sib chiqadi. T0 esa urug` xujayrasidagi fermentlarni xarakatga keltiradi. Fermentlar ta`sirida oziqli moddalar eriydi. T0 3 ta darajaga bo`linadi.
1. Eng past daraja
2. O`rta daraja
3. Yuqori daraja

Xulosa:
Adabiyotlar:


1. Xrjanovskiy V.G."Kurs obщyey botaniki" II tom


Vыsshaya shkola, 1982.
2. Kursanov L.I,Komarnitskiy N.A,Meyyer K.I,Razdorskiy V.F,Uranod.A "Botanika"II tom,O`simliklar sistematika-si",Toshkent , 1972g
3. Jebrak A.R."Kurs botaniki",M.Med.izd.,1961.
4. Jukovskiy P.M "Botanika"M,Sovetskaya nauka 1949.
5. Komilova F,Jogurazov F."Botanikadan amaliy mashg`ulotlar",Toshkent,"Mexnat", 1986.
6. Xolida Mirfayoz qizi Maxkamova. Botanika.T. «O`qituvchi» 1995 yil.

Download 85 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish