Mavzu: gimnastikaning asosiy vositalari

2.2. Orani ochish va yaqinlashish.
Orani ochish - safdagilar oralig‘i yoki masofasini uzoqlash-tirish usullari.

Jipslashish (yaqinlashtirish) - orasi ochilgan safni zichlash-tirish usullari:

1. Orani ochish. (Saf mashqlarining buyruqlari O‘zbekiston Qurolli Kuchlari Ustavi bo‘yicha olingan.) Buyruqlar: «O‘NGGA (chapga, o‘rtadan) shuncha qadamga TARQAL!». Agar bosiladigan qadamlar soni aytilmasa, oraliq bir qadamga ochiladi.

Orani ochish safdagi yetakchi talabadan tashqari hamma o‘ng tomonga (chapga, o‘ngga va chapga) burilib, yonida turuvchi bilan uning orasida talab qilingan masofa hosil bo‘lgunga qadar yuzini frontga qaratib yuradi. Buyruq berilgandan so‘ng o‘qituvchi hamma talabalar safda o‘z joyiga turguniga qadar bir-ikkilab sanoqni olib boradi. Orani yaqinlashtirish uchun quyidagi buyruqlar beriladi: «CHAPGA (o‘ngga, o‘rtaga) JIPSLAN!». Hamma harakatlar tes-kari tartibda bajariladi.

2. Juftlama qadamlar bilan orani ochish front bo‘ylab o‘tkaziladi. Buyruq «O‘rtadan (o‘ngga, chapga) ikki (uch) qadam bilan TARQAL!». Buyruq berilgandan so‘ng, o‘qituvchi orani ochish tugagunga qadar «bir-ikki» deb sanoqni olib boradi. Orani ochishni ketma-ketning chetidagi (yoki ketma-ketda turgan) boshlaydi. Keyin-chalik navbatma-navbat har ikki sanoqdan so‘ng, qolgan ketma-ketdagilar orani ochadilar. Orani yaqinlashtirish uchun quyidagi buyruqlar beriladi: «O‘RTAGA (chapdan, o‘ngdan) qadamlab JIPSLAN!», ketma-ketdagilar baravariga yaqinlasha boshlashadi. O‘qituvchi yaqinlashish tugagunga qadar «bir-ikki» deb sanoqni olib boradi.

3. Topshiriq bo‘yicha orani ochish. «Bir-biringizdan ikki QADAM masofada turing!», «Qo‘llarni yozib ORANI OCHING!» va h.k.

4. O‘qituvchi ketma-ket qatorda turganlarni zarur bo‘lgan ora-liqqa qo‘ygan yetakchilarga qarab, orani ochishi mumkin.

Tugri komatni shakllantirish va uning nuksonlarini

yukotish uchun orka, korin pessi va elka kamari muskullarining statik kuchini shuningdek, umurtka pogonasining xarakatchanligiga kuprok e’tibor bergan xolda tananing barcha muskularini bir tekis rivojlantirish zarur. bu vazifa umumrivojlantiruvchi mashklar yordamida muvafakiyatli xal etiladi.

Ukuvchilarni tugri komatga xos xolatni ola bilishga urgatish ishi komatni rostlash mashklarini kullanish orkali amalga oshiriladi:

1. tugri komat xolatini ola bilish.

Ukuvchilarga tik turib komatni kanday kilib tugri tutish kerakligi kursatiladi. asosiy dikkatni bosh xolatiga karatish lozim: boshning tugri xolatda ushlashgia komatgina rostlash imkonini beradi. doimo boshni oldinga engashtirib yurish odatda, kurakning chikib, komatning bukilib kolishiga sabab buladi.

2. shu mashkning uzini bir-biriga yordamlashib bajarish: biri tugri komat xolatini saklab turadi, ikkinchisi esa bu xolatni kanchalik tugri ekanligini yaxshilab kechirib chikadi.

3. d.x.-ensa, kurak, kuymich va tovonlarni devorga tekkizgan xolatda orka bilan turish. devordan uzoklashish va usha xolatni saklab turish.

4. d.x.-shuning uzi. tana xolatini eslab kolish. bir kadam oldinga yurib burilishlar va bosh bilan aylanma xarakatlar bajarish. yana boshni tugri xolatda tutib turish xamda bir kadam orkaga yurish va devor oldida turib gavda xolatini tekshirib kurish.

5. d.x.-shuning uzi. devor oldida turib bosh va tosni uzoklashtirmasdan belni bukish va d.x. ga kaytish.

6. d.x.-shuning uzi. bosh, orka va tosni devordan

uzoklashtirmasdan utirish va turish, oyoklarni kutarish va bukish.

7. d.x.-shuning uzi. xolatni eslab kolish. devordan uzoklashib bosh, gavda, oyoklar bilan bir necha xarakatlar bajarish; tugri komat xolatini kabul kilib, uning tugriligini devor oldida tekshirib kurish.

8. d.x.-shuning uzi. xolatni eslab kolish. devordan uzoklashib tugri xolatni saklagancha 5-6 sek. aylanib yurish; yana devor oldiga borib xolatni tekshirish.

9. oyna oldida turib tugri komat xolatini kabul kilish. bosh, gavda, oyoklar bilan bir necha xarakatlar kilish. yana tugri komat xolatini kabul kilib, uni oyna oldida tekshirib kurish.

10. bir-birining komatini tekshirish.

11. bir-biriga orka ugirib turib, tugri komat xolatini kabul kilish (orkaga aylanib karab), bir-birining xolatini tekshirish.

12. d.x.-badiiy gimnastika tayokchasini orkada umurtka pogonasi buylab vertikal ushlab tik turish. belni tayokcha ensa va umurtka pogonasiga tegadigan kilib tugirlash.

13. chalkancha yotib, devor oldida tik turgan xolatga uxshagan xolat kabul kilish va kabul kilingan xolatni saklagan xolda koringa agdarilib yotish.

14. komatni tugri rostlagancha tegmaslik sharti bilan «kuvlamachok» uynash.

Kayd kilingan mashklarni bajarishda ukuvchilar bu mashklarning vazifasi nimadan iborat ekanligini albatta, yaxshi anglab etishlariga erishish kerak. umumrivojlantiruvchi mashklarni bajarayotib ayrim muskul gruppalariga aloxida ta’sir kilinganda, rivojlanishdan orkada kolgan muskullarni mustaxkamlash va komat nuksonlarini yukotish imkonini yaratiladi.

Umumrivojlantiruvchi mashklar yordamida uz xarakatlarini idora kila bilishga urgatish mumkin. umumrivojlantiruvchi mashklarni sekin (xar bir xarakatni 3-4 sanokda), tez (xar bir xisobda) va maksimal tezlikda (shaxsiy sur’at-signal buyicha) bajarish mumkin. shunday kilib, bu mashklar yordamida tez xarakatlarni sekin xarakatlardan farklashga, ya’ni vakt birligini xis kilishga urgatish mumkin. umumrivojlantiruvchi mashklarni katta, urta va kichik kulamda bajarish orkali xarakat faoliyatini fazoda xis kilish kobiliyatiga urgatish mumkin. umumrivojlantiruvchi mashklarning xarakat vaktini, ularning kulamini va muskul zur berishining darajasini farklash topshiriklari bilan bajarish xarakatlarni boshkarishni urgatish imkonini beradi. bir xarakatning uzini goxo sekin, goxo tez bajarilishi, kichik va birdaniga katta kulamda, maksimal va minimal muskul zur berishi bilan bajarilishi juda muximdir. karama-karshi usulda ijro etiladigan xarakatlar ularni yaxshirok farklash imkonini beradi.